نوروفیدبک تکنیکی درمانی است که در آن افراد برای بهبود سلامت خود با استفاده از امواج حاصل از بدن خودشان آموزش می‌بینند. این شیوه‌ی درمانی برای اختلالات روحی و همچنین سلامت جسمی مورد استفاده قرار میگیرد که ما در این بخش به طور اختصاصی به کاربرد بیوفیدبک در درمان اختلالات روانی پرداخته‌ایم.
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک در اصل، نوعی بیوفیدبک و بازخورد عصبی است که با استفاده از ثبت امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد به فرد تلاش میکند که نوعی خودتنظیمی را به آزمودنی آموزش دهد. بازخورد، به طور معمول از راه صدا یا تصویر به فرد ارائه میشود و از این طریق، فرد متوجه میشود که آیا تغییر مناسبی را در فعالیت امواج مغزی خود ایجاد کرده‌است یا خیر.
اگر شما در حال دویدن هستید و پهلو شما شروع به آسیب دیدن کند، سرعت خود را کاهش می‌دهید، در حقیقت به یک پیام زیستی پاسخ می دهید. یا هنگام دراز نشست رفتن احساس سرگیجه می کنید و به دنبال این پیام از فعالیت دست می کشید. هر دو این فعالیت ها شامل فرایندهایی و بخشهایی از بدن است که قابل کنترل ارادی و خودآگاه می باشند.
با ابزارهای مناسب، افراد می توانند همچنین کنترل فرایندها و بخش هایی از بدن که پیش از این تصور می شد ناخودآگاه، خودمختار و خارج از کنترل داوطلبانه است، را فراگیرند و آگاهانه بر دنیای درون سیستم عصبی خودمختار که عرق کردن، انقباض و انبساط عروق، فشار خون، ضربان قلب، سرعت تنفس، کشش عضلات صاف و حتی قرمز شدن و جوش زدن را کنترل می کند، تاثیر گذارند.
بیوفیدبک در روانشناسی
رابطه‌ی تصورات ذهنی و ارامش تصورات و تخیلات، الگوهای ذهنی هستند که بر کنش و رفتار هر شخص اثر مستقیمی دارد که حالات روحی، شخصیت و حساسیت هر فرد را در بر میگیرد .قوی ترین قوای انسان ، قوه ی (مخیله )است زیرا بدون وقفه و ۲۴ ساعته ختی بدون حضور محرک کار میکند و اثار عمیقی در نگرش و تفکر و حالات روحی ما دارد.
بیوفیدبک در روانشناسی حالتی است که شخص اگاهانه به حالت ها و احساسات قبلی خود برگشت می نماید تا بتواند احساسات خود را عمیقا درک کند و انها را تحت کنترل ارادی خود بگیرد. بیوفیدبک قویترین و موثرترین روشی میباشد که برای کنترل ذهن بکار گرفته میشود تا قرد تمام حالات روحی خود را تحت کنترل بگیرد و غیر ارادی عصبی و مضطرب نشود.
نحوه‌ی درمان با نوروفیدبک
درمانگر حسگرهای الکتریکی را به نقاط مختلف بدن، متصل میکند، این حسگر ها ، پاسخ های فیزیولوژیک بدن به استرس های نظیر انقباض عضلانی حین دردهای تنشی را نشان میدهد . انقباض ها بوسیله ابزار صوتی یاتصویری به بیمار نشان داده می شود و فرد کاملا در جریان واکنش‌های بدن مثل انقباض دردناک قرار گرفته و متوجه ارتباط بین انقباض ها با ایجاد درد می شود. قدم بعدی فرا گرفتن بر انگیختن واکنش های مثبت در بدن می باشد.
خود بیمار در این مرحله باید یاد بگیرد هنگامی که در معرض استرس های جسمی یا روانی قرار میگیرد، هر عضله از عضلات بدن را چگونه ریلکس نماید .هدف نهای اینست که فرد بتواند در خارج از مرکز درمانی نیز بدون استفاده از ابزار و وسایل، این پاسخهای مثبت را ایجاد کند. این وسایل بصورت یک حس ششم، برای بیماران عمل میکنند،
زیرا به انها اجازه میدهد که فعالیت درون بدن خود را به نحوی ببینند یا بشنوند (فیدبک دیداری یا فیدبک شنیداری)در واقع بیمار مانند یک بازیکن فوتبال سعی دارد مهارتی بیاموزد ودستگاه های بیوفیدبک، عملکرد وی را نشان میدهد.مثلا افزایش انقباض در ماهیچه ها سبب پخش صدای با فرکانس بالا میشود و کاهش انقباض سبب پخش صدای با فرکانس پایین بیوفیدبک به طور طبیعی همیشه رخ می دهد.
اختلالات روانی قابل درمان با نوروفیدبک:
_بیش فعالی / کمبود توجه
_اضطراب
_اختلالات یادگیری
_اختلالات خواب
_افسردگی
_سوء مصرف مواد
انواع روش‌های نوروفیدبک
در سال‌های اخیر، انواع مختلفی از نوروفیدبک معرفی شده‌اند که می‌توان به شش نوع زیر دسته‌بندی نمود:
۱- EEG Neurofeedback: رایج‌ترین نوع نوروفیدبک است و امواج سطحی، ثبت و تحلیل میشنود و بر اساس دامنه آنها مشخصی فیدبک ارائه میشود.
۲- Slow Cortical Potential Neurofeedback: بر روی فرکانس‌های خیلی پائین (زیر یک هرتز)، کار تحلیل و فیدبک انجام میشود. برای درمان بیش‌فعالی/نقص توجه و به ویژه صرع می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
۳- HEG Neurofeedback: فیدبک بر اساس جریان خون اطراف مغز، ارائه میشود. این روش، برای درمان میگرن، نقص توجه (ADD) و افسردگی، اثربخشی بسیار محسوسی داشته و می‌تواند درمان موثرتری را ارائه کند. همچنین باعث کاهش تعداد جلسات تا “نصف” می‌گردد.
۴- Z-Score Neurofeedback: مبتنی بر روش اول نوروفیدبک است اما ارائه فیدبک بر اساس دیتابیس جامعه نرمال انجام میگیرد که از افزایش یا کاهش بیش از حد فعالیت امواج مغزی پس از جلسات نوروفیدبک جلوگیری میکند.
۵- LORETA Neurofeedback: لورتا نوروفیدبک که به نوروفیدبک عمقی نیز شناخته میشود، بر اساس منشأ تولید امواج مغزی فیدبک را ارائه میکند.
۶- fMRI Neurofeedback: میزان فعالیت هر بخش از مغز را با استفاده از دستگاه MRI بررسی و فیدبک ارائه میشود. این روش هنوز در مرحله تحقیقات است.
عوارض نوروفیدبک
نوروفیدبک به عنوان شکلی از بیو فیدبک، روشی ایمن و بدون درد است. دستگاهی که به بدن ما وصل میشود هیچ اشعه و یا سیگنالی را وارد بدن نمی‌کند. این دستگاه صرفاً سیگنال‌های زیستی ما را ثبت میکند و برای اینکه ما بتوانیم آنها را با اراده خود تحت تأثیر قرار دهیم در مانیتور به ما نشان میدهد. سنسورهایی که نیز بدن و یا سر فرد در نورفیدبک با بیوفیدبک نصب می‌شوند بصورت بالقوه هیچ مشکلی برای فرد بوجود نمی آوررند.
منبع: بیتوته