از گیاه شاه تره می توان برای درمان آکنه, بهبود عمل گوارش و هضم غذا, درمان اگزما, آشفتگی معده, درمان کیسه صفرا, عفونت های باکتریایی و یبوست استفاده کرد
از گیاه شاه‌تره می‌توان برای درمان آکنه، بهبود عمل گوارش و هضم غذا، درمان اگزما، آشفتگی معده، درمان کیسه صفرا، عفونت‌های باکتریایی و یبوست استفاده کرد. شاه‌تره گیاه خوشه‌ای با شاخه‌های سبز و گل‌های سفید مایل به صورتی رنگ است که میوه‌های کوچک و کروی دارد. این گیاه در مزارع، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی می‌روید. شاه‌تره اکثراً در کنار جاده‌ها یا به عنوان علف هرز مزارع می‌روید و بیشتر توسط کشورهای شرقی اروپا صادر می‌شود.
قسمت مورد استفاده آن شامل برگ، ساقه و گل‌هاست که به طور مخلوط با هم استفاده می‌شوند. شاه‌تره‌ای که در بازار ایران است مربوط به دو گونه آخری بوده که با گونه اصلی دارای خواص مشابهی است. شاه‌تره حاوی حدود یک درصد آلکالوئید است که بیش از ۳ مورد آنها تعیین فرمول شده‌اند و در نتیجه مشخص شده است که اکثراً از مشتقات بنزیل اینتروکینولین هستند. مهم‌ترین این آلکالوئیدها شامل فومارین (پروتویین)، فوماریلین و سیناکسین هستند. از دیگر ترکیبات مهم آن می‌توان فلاوونوئیدها و اسیدهای گیاهی به ویژه اسید فوماریک و موسیلاژ را نام برد. بهترین زمان برداشت گیاه در فصل بهار و بعد از زمان گل‌دهی است که گیاه به طور کامل رشد کرده است. با توجه به اینکه گیاه در همه مناطق به طور همزمان رشد نمی‌کند لذا نمی‌توان زمان کاملاً مشخصی را جهت جمع‌آوری آن ذکر کرد. در ایران فرآورده صنعتی از این گیاه وجود ندارد، ولی در بعضی از کشورها محصولاتی به شکل قطره از عصاره این گیاه به صورت منفرد یا مخلوط با گیاهان دیگر تهیه شده است.
خواص دارویی شاه‌تره
پزشکان اروپایی و آمریکای شمالی «شاه‌تره» را در گروه گیاهانی قرار می‌دهند که مصارف درمانی متنوعی دارند زیرا این گیاه برای تسکین درد، بند آوردن خونریزی، سم‌زدایی از بدن، درمان بیماری‌های انگلی و درمان یبوست سودمند است. همچنین برخی از پزشکان آلمانی و فرانسوی این گیاه را به عنوان دارویی موثر برای تصفیه خون تجویز می‌کنند.
مهم‌ترین مصرف این گیاه برای برطرف کردن بیماری‌های پوستی مانند اگزماست که این اثر را مربوط به وجود اسید فوماریک موجود در آن می‌دانند. اسید فوماریک ماده‌ای است که به میزان قابل‌توجهی در این گیاه وجود دارد و در سال‌های اخیر آن را به طریق مصنوعی نیز تهیه می‌کنند که در بعضی از داروها نظیر داروهای پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) مصرف می‌شود. از عصاره گیاه شاه‌تره می‌توان در کنترل علائم بیماری مزمن پوستی پسوریازیس نیز استفاده کرد.
پزشکان در مورد تاثیر گیاه شاه‌تره بر کاهش قند خون و مقابله با دیابت اظهار داشتند: آزمایش ۱۵ روزه روی موش‌های مبتلا به دیابت نشان داد که این گیاه می‌تواند در کاهش گلوکز خون و کلسترول موثر باشد.
از دیگر خواص درمانی گیاه شاه‌تره و عصاره آن می‌توان به بهبود اختلالات کبدی اشاره کرد. بررسی‌های چندین مطالعه نشان می‌دهد ترکیب‌های موجود در شاه‌تره از آسیب رساندن به کبد جلوگیری می‌کند.
شاه‌تره مانع عفونت بدن می‌شود.
شاه‌تره با افزایش تعریق بدن به کاهش تب کمک می‌کند.
این گیاه که خاصیت آنتی‌هیستامینی دارد کاهش‌دهنده تپش قلب، ضداسپاسم، ضدورم، ادرارآور، آرام‌بخش و پایین آورنده فشارخون بالا نیز می‌باشد.
در طب عوام به عنوان ادرارآور و مسهل مصرف می‌شود.
یکی از خواصی که از نظر علمی برای این گیاه اثبات شده است صفرا آوری آن است، به همین دلیل آن را از زمان قدیم برای رفع مشکلات صفراوی مصرف می‌کرده‌اند. البته آلکالوئید پروتوپین آن می‌تواند در مواردی باعث کاهش صفرا شود.
روش مصرف
تهیه چای: به ۴-۲ گرم از خشک‌شده این گیاه (مخلوط برگ، ساقه و گل) یک لیوان آب جوش افزوده و ۱۵ دقیقه بگذارید بماند، سپس آن را صاف نموده و گرماگرم قبل از غذا میل کنید. می‌توان روزانه تا سه نوبت این مقدار را (صبح، ظهر، شب) تکرار کرد. (جمعاً می‌توان روزانه ۱۲-۶ گرم گیاه که معادل حدود سه لیوان محصول صاف شده است را مصرف کرد. )
شاه‌تره گیاهی است که نمونه خشک آن در بازار موجود است و به شکل طبیعی خردشده و ریز است، لذا می‌توان مستقیماً آب جوش را روی آن ریخت و نوشیدنی تهیه کرد.
توصیه می‌شود دم کرده شاه‌تره را گرم بنوشید، زیرا با سرد شدن محلول بعضی از مواد موجود در آن رسوب می‌کند (این موضوع در مورد اکثر گیاهان صادق نیست و می‌توان محلول تهیه‌شده از آنها را سرد هم مصرف کرد. )
در بسیاری از موارد عرق شاه‌تره مورد استفاده است، درحالی که بسیاری از خواص موجود در این گیاه با توجه به روش تهیه‌ای که ذکر شد در محلول باقی می‌ماند؛ بنابراین عرق شاه‌تره برخی از این خواص را با مقدار مصرف عادی ذکرشده، دارا نیست.
نکات
باید به خاطر داشته باشید که مصرف مقادیر زیاد عرق شاتره ممکن است باعث لرز، تشنج و حتی مرگ شود.
در مورد مصرف شاه‌تره در طول دوران بارداری و شیردهی اطلاعات متناقضی وجود دارد و بهتر است در این دوران مصرف نشود.
مریم مرادیان نیری