نحوه مصرف ریتالین | همه چیز در مورد ریتالین

نحوه مصرف ریتالین همه چیز در مورد ریتالین

نحوه مصرف ریتالین ریتالین یکی از پرمصرف ترین داروهای مخصوص کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی است که باعث افزایش قابل توجه تمرکز می شود برخی از بزرگسالان نیز از این قرص استفاده می کنند در این مقاله به طور کامل به تمام وجوه این دارو اعم از نحوه مصرف, عوارض, تاثیرگذاری, فواید و پرداخته شده است

ریتالین یا متیل فنیدیت چیست؟


متیل فنیدیت با نام تجاری ریتالین (Ritalin) نام یک داروی محرک سیستم اعصاب مرکزی است. ریتالین از ۶۰ سال قبل برای درمان کودکان بیش فعال توسط پزشکان متخصص اعصاب تجویز می گردد. این دارو توسط شرکت نوارتیس تولید شده و قرصهای ۵، ۱۰ و ۲۰ میلی گرمی دارد و فرم ۱۰ میلی آن بیش از بقیه تجویز می گردد. قرص ریتالین کوچک و به رنگ سفید یا زرد است و تا حدی تلخ مزه می باشد.


امروزه پزشکان ریتالین را بعنوان دارویی برای درمان کودکان بیش فعال می شناسند. این دارو برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ توسط شیمیدانی از شرکت سیبا (که امروزه نوارتیس نام دارد) ساخته شد. همسر این شیمیدان مبتلا به فشار خون پائین بود و برای اینکه بتواند بهتر به فعالیت بپردازد از این محصول استفاده می کرد. بنابراین وی این ماده را ریتالین نام نهاد که برگرفته از نام همسرش ریتا بود. سال ۱۹۵۷ شرکت سازنده ریتالین را برای درمان افسردگی شدید، خستگی مزمن و نارکولپسی (حملات خواب در طی روز) معرفی کرد. آنزمان شرکت سیبا سعی داشت محصولش را بعنوان یک قرص نیروبخش و انرژی زا معرفی کند. مثلا در تبلیغاتش ابتدا خانم میانسال خانه داری را نشان می داد که به انبوهی از سیب زمینی های پوست نکنده غمگینانه نگاه می کند. در قسمت بعدی تبلیغ، بعد از مصرف ریتالین، نشان می داد که تمام سیب زمینی ها پوست کنده و خرد شده اند و آن خانم چهره ای نسبتا شاد دارد. تبلیغات اولیه برای بازاریابی محصول چندان موفقیت آمیز نشد. در سال ۱۹۶۰ این شرکت ترکیبی از ریتالین را با هورمونها و ویتامینها بعنوان محصولی تقویت کننده با نام Ritonic عرضه کرد که البته بعد از مدت کوتاهی عرضه آن متوقف گردید. ولی این پایان داستان ریتالین نبود.


از سال ۱۹۳۰ روانشناسانی که در حیطه روانشناسی کودک کار می کردند دریافته بودند که داروهای محرک می تواند تاثیرات مفیدی بر عملکرد درسی کودکان مشکل زا داشته باشد. آن زمان هنوز اصطلاح “بیش فعالی کودکان” مرسوم نشده بود و روانپزشکان توجه چندانی به این یافته ها نداشتند. اواخر دهه ۱۹۵۰ و در اوج دوران جنگ سرد، جامعه آمریکا توجه بیشتری به توانایی های تحصیلی دانش آموزانش نمود و در همان زمان شرکت سیبا تلاش کرد که کاربرد جدیدی را برای دارویش مطرح نماید: افزایش توانمندی کودکان بیش فعال. سال ۱۹۶۱ ریتالین برای درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی تائیده FDA را گرفت و بسرعت تبدیل به یکی از پرفروش ترین داروها شد. در حال حاضر ریتالین بیشترین دارویی است که برای کودکان بیش فعال کم توجه تجویز می گردد. بطوریکه سالانه در آمریکا برای ۶ میلیون نفر نسخه می شود که ۷۵ درصد آنها کودکان بیش فعال هستند.



راه های مصرف:


خوراکی: به صورت قرص و گاهی نیز همراه با نوشیدنی ها.


استنشاقی: از راه بینی


تزریق



مصارف پزشکی


قرص های ریتالین معمولا و در اولویت اول ، به منظور درمان انواعی از اختلالات و بیماری های روانی در دوران کودکی به نام “بیش فعالی ” مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از مواقع نیز از طریق تجویز پزشک ، و به منظور درمان بیمارانی که به حمله خواب دچار هستند ، مصرف می شود. همچنین داروی ریتالین در درمان بیماری افسردگی نیز تاثیر گذار است.



اثرات مصرف :


هر نوع دارویی در کنار اثرات مثبت آن دارای عوارض احتمالی نیز می باشد البته در صورتی که بدون تجویز و راهنمایی های پزشک مصرف شوند. باید در نظر داشت که زمانی که پزشک دارویی را تجویز می کند ، بدون شک تمام عوارض احتمالی آن را در نظر گرفته است و مطمئنا اثربخشی آن بسیار بیشتر از عوارض آن است.


قطع کردن ناگهانی داروی ریتالین بدون تجویز پزشک توصیه نمی شود . در برخی از موارد بطور خودسر پس از مصرف دوز های پایین داروی ریتالین ، فرد به مصرف دارو با دوز های بالاتر روی می آورد. این دارو خیلی سریع از طریق دهان جذب شده و تقریبا در طی یک ساعت تاثیر گذاری دارد. در صورت قطع دارو و یا مصرف سرخود و بدون تجویز و یا استفاده از دوز پایین یا بالا بدون تجویز پزشک ، ممکن است سبب عوارضی از قبیل موارد زیر شود :


۱٫ وابستگی زیاد به دارو


۲٫ ایجاد برخی از مشکلات رفتاری همانند بی خوابی و یا پرخاشگر


۳٫ ایجاد حالت تهوع و استفراغ


۴٫ احساس سرگیجه و یا سردرد


۵٫ تغییرات احتمالی در میزان ضربان قلب و فشار خون که در برخی موارد افزایش یافته و در برخی موارد کاهش می یابد.


۶٫ ایجاد جوش و یا خارش های پوستی


۷٫ ایجاد درد در شکم، اختلال در کارکرد معده و کاهش وزن


۸٫ ایجاد علائمی مانند روان پریشی


۹٫ حس افسردگی



بجای خوردن ریتالین، ورزش کنید


از جمله مسائلی که متخصصان در مورد درمان و کاهش علائم اختلالات بیش فعالی و نقص توجه تاکید زیادی بر روی آن دارند ، انجام فعالیت های حرکتی ، ورزشی و تفریحی برای این گونه کودکان می باشد.


متخصصان بر این باورند که ، ورزش کردن باعث بهبود در قدرت تمرکز فرد شده و باعث افزایش جریان انتقال دهنده های عصبی می شود. می توان گفت که ورزش کردن می تواند به صورت نوعی درمان مناسب به منظور کاهش اختلالات بیش فعالی نقص مورد توجه واقع شود. تاثیرات زیاد حرکات و فعالیت های بدنی ، بر روی مغز تشابه زیادی با داروی ریتالین و یا دیگر داروهای تحریک زای روانی دارد . تاثیرات مثبت ورزش در کودکان بیش فعال بسیار واضح و غیر قابل انکار است .


باید در نظر داشت که به طور کلی فعالیت های بدنی و ورزش های تفریحی می تواند تاثیرات بسیار مثبتی بر انواع بیماری ها داشته باشد .


در حقیقت می توان گفت که فعالیت های فیزیکی و حرکتی در درمان کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی مفید و موثر است. همچنین باید گفت که ورزش کردن و ایجاد انرژی باعث تخلیه انرژی های اضافه در کودک بیش فعال شده و در نتیجه آن ، فعالیت مغز بیشتر شده و باعث کاهش تحریک آن می شود. به همین ترتیب ، مشارکت در بازی ها و کار های گروهی سبب تقویت مهارت های اجتماعی کودک شده و حس پیروی از ایجاد انظباط را در او بالا می برد . در برخی از موارد که کودکی کمی خجالتی است ، پیشنهاد بازی های فردی همانند شنا و یا دوچرخه سواری بسیار موثر است. در این راستا ، ایجاد سرگرمی های ذهنی و هنری همانند هنر های دستی ، کاردستی ، موسیقی و نقاشی کشیدن هم بسیار مفید است. این گونه کار ها سبب ایجاد حس خلاقیت در کودک می شود.


البته نظارت بر فعالیت های کودکان و پیشرفت او نیز مهم می باشد. مثلا ممکن است کودکی در انجام برخی امور استعداد و یا پیشرفتی نداشته باشد ، در این زمان جایگزین کردن فعالیت های دیگر توصیه می شود . زیرا آگاهی کامل در مورد توانایی ها ، خواسته ها و انگیزه ها و همچنین محدودیت های کودک بیش فعال ، کمک موثری در حل و رفع مشکلات مربوط به کودکان بیش فعال از طرف خانواده ها می باشد.



ریتالین چگونه عمل می کند؟


تاثیر گذاری داروی ریتالین به صورت اثر گذاری بر قشر مغز و تالاموس بوده و سبب جلوگیری از جذب مجدد دوپامین در سلول های عصبی می شود.


این موضع به اثبات رسیده است که واکنش ناحیه استریاتوم مغز ، به متیل فنیدیت به صورت کاملا مثبت بوده و می تواند تاثیر مثبتی بر این فرایند و همچنین بهبود کودکان بیش فعال داشته باشد.



موارد مصرف ریتالین


۱- تجویز داروی ریتالین به صورت یکی از اولویت های درمانی در جهت تاثیر گذاری مستقیم و مناسب در کودکان با سندروم رفتاری پیچیده (که به صورت سندرم فعالیت های مفرط در کودکان نیز عنوان شده است ) ، همچنین تاثیر گذاری بر آسیب جزیی مغز و یا اختلالات جزیی یا غیر اصلی کار مخ می باشد. در کنار مصرف ریتالین می توان از دیگر برنامه های درمانی که شامل درمان روانشناسی آموزشی و اجتماعی است، نام برد.


۲- مصرف این دارو به منظور کنترل علایم نارکولپسی ( یعنی بیماری خواب زیاد ) صورت می گیرد. می توان گفت که یکی دیگر از مصارف جانبی این دارو در جهت کمک رسانی در کاهش اختلالات رفتاری ( مانند کاهش خشم و بهبود حافظه) و همچنین چاقی می باشد.


تاثیرات این دارو در افراد بزرگسال به صورت افزایش هوشیاری های فکری ، افزایش فعالیت های حرکتی، کاهش احساس خستگی و همچنین سرحال شدن و شادابی روحیه و احساس سرخوشی خفیف می باشد. تاثیر این دارو در مورد سندرم فعالیت بسیار زیاد کودکان، به صورت آرام کننده متناقض بوده و باعث کاهش فعالیت های بیش از حد و همچنین افزایش قدرت تمرکز کودکان می شود.



روش مصرف


باید در نظر داشت که مقدار مصرف دارو تنها از طریق پزشک معالج تعیین شده و توصیه می شود که پیش از صرف غذا مصرف شود . درصورتی که پس از تجویز و تنظیم میزان مصرف دارو در طی یک ماه تغییری در وضعیت فرد مشاهده نشد ، توصیه می شود که با پزشک متخصص مشورت شود.


موارد منع مصرف ریتالین


در برخی موارد بهتر است که این دارو مصرف نشود به عنوان مثال در شرایطی مانند : فشارهای روانی خیلی زیاد ، حساسیت داشتن به دارو ، اضطراب و استرس شدید، افسردگی روانی بسیار شدید، سندرم Tourette و یا ناریخچه خانوادگی ابتلا به آن، بیماری گلوکوم ( یعنی بیماری آب سیاه چشم)، تیک های حرکتی و در کودکان زیر شش سال .


موارد احتیاط مصرف دارو


در صورت وجود سابقه تشنج و یا بی ثباتی عاطفی همانند سابقه اعتیاد به داروها و یا اعتیاد به الکل ، اعتیاد، افزایش فشار خون، ECG (الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب) به صورت غیرطبیعی از جمله مواردی هستند که درمورد مصرف آن باید احتیاط قابل ذکر است که درمان مداوم و همیشگی این دارو برای کودکان بیش فعال توصیه نمی شود ، معمولا مصرف این دارو بعد از آغاز سن بلوغ متوقف می شود.


در طول مصرف این دارو ، اندازه گیری و کنترل فشارخون به صورت دوره ای به ویژه در بیمارانی که دارای پرفشاری خون هستند توصیه می گردد. بررسی و کنترل میزان رشد و میزان افزایش وزن و قد کودکان و همچنین شمارش کامل پلاکت ها و سلولهای خون نیز بهتر است انجام گیرد.


همچنین باید گفت که بررسی و کنترل مجدد سندرم رفتاری پیچیده درکودکان ضروری می باشد. این کارمی تواند به صورت قططع دوره ای درمان در طی فواصل منظم باشد. و پس از آن پزشک تصمیمات لازم را می گیرند.



مصرف نامناسب


در صورتی که مصرف این دارو به طور نامناسبی صورت گیرد همانند مصرف بدون تجویز و یا دوز بالا یا پایین ، احتمال این می رود که باعث ایجاد وابستگی جسمی یا روانی فرد نسبت به دارو شود. همچنین در مصرف این دارو در دوران بارداری و شیردهی نیزباید جانب احتیاط را پیش گرفت.


عوارض جانبی دارو ریتالین


ررسی ها نشان داده است که مصرف ریتالین در مقادیر درمانی می تواند با عوارضی همراه باشد. مقادیر کم ریتالین باعث کاهش ضربان قلب و افزایش فشار خون می شود. ولی این تغییرات در حدی نیست که برای بیمار مشکل ساز شود. ناراحتی شکمی در مصرف تمام داروهایی که به شکل قرص ارائه شده اند امکانپذیر است و ریتالین هم یکی از این داروهاست. با ادامه مصرف دارو این عارضه از بین می رود. کاهش اشتها در کودکی که ریتالین مصرف کرده است شایع است. ولی با خارج شدن دارو از بدن (معمولا در عرض کمتر از ۴ ساعت) بی اشتهایی ناشی از آن هم رفع می شود. بنابراین در مصرف دو بار در روز دارو ممکن است اشتهای کودک برای ناهار کم باشد اما بلعکس اشتهای خوبی برای وعده ی شام خواهد داشت. بسیاری از مادران نگران این هستند که مبادا مصرف ریتالین جلوی رشد فرزندشان را بگیرد و یا میزان وزن گیری او را کاهش دهد. ولی مطالعات زیادی در این مورد انجام گرفته است و چنین عارضه ای برای دارو نشان داده نشده است. همچنین مطابق تحقیقات اخیر قد نهایی این کودکان مشابه همسالانشان خواهد بود.


ریتالین دارویی محرک است و بنابراین می تواند باعث کم خوابی شود. اگر آخرین دوز ریتالین دیر داده شود ممکن است خواب بچه را با مشکل مواجه کند. البته این اثر ضد خواب هم با از بین رفتن سطح دارو در بدن بعد از چهار ساعت رفع می گردد. بنابراین در کودکانی که نیاز به مصرف چند نوبت دارو طی روز دارند، آخرین قرص ریتالین باید قبل از ساعت ۴ عصر داده شود تا برای خواب کودک مشکلی ایجاد نکند.


“ریباند” یا بازگشت علائم اصطلاحی است که برای شدت گرفتن علائم بیمار بدنبال از بین رفتن اثر دارو بکار می رود. ابتدا که کودک ریتالین را مصرف می کند، آرام شده و تمرکزش بهتر می شود ولی با از بین رفتن اثر دارو مجددا رفتارهای پرخاشگرانه شروع می شود. برگشت علائم بدنبال از بین رفتن اثر قرص نشانه ی نسبتا شایعی در کودکان بیش فعال است. حتی بعضی مادران احساس می کنند کودکشان عصر ها پر جنب و جوش تر از سابق هم شده است. ولی این برگشت علائم در حدی نیست که نیاز به قطع مصرف دارو شود. در کودکانی که اثر ریباند و برگشت علائم شدید باشد، انواع طولانی اثر ریتالین (دگزدرین) تجویز می گردد تا میزان برگشت علائم را کم کند.


مقادیر بیش از حد ریتالین (بالای ۲۰ میلی) باعث می شود که کودک احساس سردرد، طپش قلب، لرزش بدن و عصبی شدن داشته باشد. در بالغین مصرف کننده ریتالین هم چنین عوارضی ایجاد می گردد. ولی تفاوت در این است که بالغین علی رغم این علائم احساس یوفوریا (سرخوشی) هم می کنند. یوفوریا در کودکان نادر است و لذا آنها مقادیر بالای دارو را تحمل نمی کنند. به همین دلیل در بالغین تمایل به مصرف بیش از حد مجاز(سوء مصرف) ریتالین خیلی بیشتر از کودکان دیده می شود و این یکی از عواملی است که ریتالین را جزو مواد با احتمال اعتیاد بالا قرار می دهد. در بخش بعدی در این مورد بیشتر صحبت می کنیم. یک مشخصه دیگر مواد معتاد کننده، خاصیت تولرانس آنهاست. تولرانس یعنی مقاومت پیدا کردن بدن که باعث می شود بیمار مقادیر بیشتر و بیشتری از یک ماده را مصرف کند تا همان تاثیر قبلی را احساس کند. طبق بررسی ها مصرف مقادیر درمانی ریتالین در محدوده ۵ الی ۲۰ میلی گرمی ایجاد تولرانس و اعتیاد نمی کند ولی مقادیر بالاتر چنین خاصیتی دارند. همچنین مقادر درمانی ریتالین در یک کودک اگر بطور ناگهانی قطع شود، حتی بعد از مصرف مداوم برای چند سال، علائم ترک مصرف ایجاد نمی کند. ولی افرادی که مقادیر بالای ریتالین را سوء مصرف می کنند با قطع آن دچار علائم ترک می شوند که بعدا مفصل تر در مورد آن صحبت می کنیم.


هیچ بیماری جدی و خطرناکی بعلت مصرف طولانی مدت مقادیر درمانی ریتالین گزارش نشده است. در سال ۱۹۹۶ طی تحقیقاتی مشخص شد که مصرف مقادیر بالایی از ریتالین در موشها در طولانی مدت می تواند آنها را مستعد سرطان کبد کند. ولی تا بحال هیچ گزارشی در انسانها که نشان دهد مصرف ریتالین با سرطان کبد رابطه دارد در این ۶۰ سال به ثبت نرسیده است و لذا نیازی نیست خانواده ها در این مورد نگران باشند.


تداخل دارویی دارو ریتالین


از موارد مخل و تداخلات دارویی با ریتالین می توان مواردی همچون داروهای ضد تشنج ، داروهای پایین آورنده فشار خون ، کافئین، داروهای محرک مغزی مانند آمانتادین ، داروهای کاهش اشتها، داروهای خوراکی ضد انعقاد، داروهای ادرار آور ، داروهای ضد افسردگی و همچنین داروهای تنگ کننده عروق را نام برد که امکان دارد تداخل دارویی به وجود آورد.



توصیه های لازم


۱- بهتر است به منظور احتمال بروز بی خوابی، مصرف این دارو تا پیش از ساعت شش بعد از ظهر صورت گیرد.


۲- توصیه می شود که میزان دارو بیشتر از میزان تجویز آن مصرف نشود به این دلیل که امکان دارد سبب وابستگی شدید شود.


۳-چنانچه یک نوبت از مصرف فراموش شد ، در اولین فرصت مصرف آن انجام شده و نوبت های بعدی هم بر طبق تجویز صورت گیرد. به همین دلیل هیچ گاه در این حالت مصرف آن دوبرابر نشود.


۳- به طور مرتب برای بررسی و کنترل به پزشک متخصص مراجعه شود.


۴- چنانچه در هنگام مصرف سرگیجه صورت گرفت با پزشک مشورت شود.


نکات مهم از دید پزشکی و عملکرد پزشک


۱- قطع داروی ریتالین ، در صورت بروز علائم شدید .


۲-کنترل منظم و دقیق نشانه های حیاتی و پرهیز کردن از تجویز دارو پیش از خواب


۳-کاهش میزان تشنج در افراد مبتلا به تشنج


۴-قطع دارو به صورت مرحله ای در اواخر هفته و در هنگام کاهش استرس


۵-داوریی با اثرات وابستگی بالا


۵- زمانی که کاهش توانایی در انجام کارهای نیازمند به هوشیاری باشد.


۷-خطرات مربوط به کنترل رشد کودکان و نوجوانان


۸-پرهیز از جویدن دارو به میزان کافی


۹-استراحت به اندازه کافی



علایم مسمومیت دارو ریتالین


برخی از علائم وجود دارند که نشانگر مسمویت فرد بر اثر مصرف ریتالین می باشد مانند :


گیج شدن ، سرخوشی بیش از حد ، روان پریشی فرد ، حالت کما ، آشفتگی، سردرد شدید ، تهوع و استفراغ، خشکی دهان، گشادی مردمک چشم ، آسیب به خود، تب، تعریق، لرزش، پرش عضلانی ، تشنج، گر گرفتگی زیاد ، تپش قلب بالا ، پرفشاری خون . این علایم ناشی از مسمویت نسبت به این دارو می باشند.


باید تاکید کرد که کاربرد اصلی ریتالین در جهت درمان پیش فعالی در کودکان همراه با نقص بوده و مصرف ریتالین در این گونه کودکان سبب افزایش قدرت تمرکز و توجه، بالا رفتن توانایی جسمی و کنترل بیشتر رفتار ها و همچنین کاهش در احساس پرخاشگری ، خستگی، و تقویت روابط اجتماعی کودکان می شود.



تاثیرات مصرف ریتالین


از تاثیرات دیگر این دارو میتوان مواردی همچون : اجتماعی تر شدن و افزایش میل و توان جنسی ، کاهش احساس به خواب ، و پرحرفی، افزایش هشیاری فرد ، احساس اعتماد به نفس زیاد و همچنین افزایش احساس قدرت می باشد.


برخی از دانشجویان به منظور جبران درس های عقب مانده به داروهایی مانند ریتالین روی می آورند و با این تفکر که این دارو از طرف شرکت های دارویی ساخته و تجویز شده ، بنابراین در مصرف آن احتیاط نکرده و تصور می کنند که مصرف بی رویه آن آسیبی به بدن نمی زند .


باید گفت که این تصور بسیار غلط بوده و مصرف خودسرانه این دارو سبب بروز خطرات زیادی می شود.


این موضوع قابل ذکر است که پزشک متخصص در زمان تجویز یک دارو برای بیمار بدون شک با توجه به میزان سود و ضرر آن تمام موارد را سنجیده و بعد از تشخیص انتخاب دارو با توجه به شرایط هر بیمار و درمان مناسب آن ، این کار را انجام می دهد.

error: Content is protected !!