بیماری‌های مرتبط با کلیه از شایع‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان شناخته می‌شوند؛ تا جایی که بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، از هر ده نفر حداقل یک نفر در معرض ابتلا به بیماری‌های کلیوی قرار دارد. هم‌چنین تا وقتی که این بیماری به مراحل پیشرفته‌ی خود نرسد، معمولاً علائم روشنی به‌وجود نمی‌آورد و اشخاص وقتی از ابتلا به آن خبردار می‌شوند که بیماری حاد و خطرناک شده است. نوع مواد مغذی که برای بدن خود تأمین می‌کنید، با هیچ اندام دیگری به اندازه‌ی کلیه‌ها ارتباط نزدیک ندارد؛ بنابراین لازم است تا از مواد غذایی و خوراکی‌های مفید و مضر برای این عضو مهم بدن اطلاع به‌دست آورید؛ هدفی که در ادامه‌ی این مقاله دنبال خواهد شد.
برخی از توصیه‌هایی که بیماران کلیوی باید در رژیم غذایی خود رعایت کنند
سلامت کلیه‌ها به شدت تحت تاثیر رژیم غذایی شما است. با توجه به علائمِ معمولاً ناپیدای بیماری‌های کلیوی، ممکن است مدت‌ها از ضرری که از طریق رژیم غذایی ناسالم به کلیه‌های خود می‌رسانید، مطلع نشوید و وقتی از بیماری آگاه شوید که دیگر فرصتی برای جبران نباشد (در اینجا می‌توانید با نشانه‌های این بیماری در بدن آشنا شوید). بنابراین اگر می‌خواهید در آینده به بیماری‌های مرتبط با کلیه دچار نشده یا اکنون در حال درمان و مبارزه با این نوع بیماری‌ها هستید، توصیه‌های غذایی زیر را رعایت کنید :
- میزان متعادلی از غذاهای دارای پروتئین مصرف کنید: پروتئین، چربی و کربوهیدرات اصلی‌ترین مواد تشکیل‌دهنده‌ی غذاهای روزانه‌ی ما هستند. پروتئین در بدن فواید و کارکردهای زیادی دارد، اما اکثر مردم بسیار بیشتر از آن‌چه که نیاز دارند، پروتئین مصرف می‌کنند و این پروتئین اضافی برای کلیه‌ها مضر است. نیتروژن یکی از محصولات جانبی پروتئین در بدن است که کلیه‌ها آن را به شکل اوره دفع می‌کنند. هرچه این نیتروژن بیشتر باشد، کلیه‌ها باید فعالیت بیشتری برای سم‌زدایی انجام دهند و کلیه‌های ضعیف توان این کار را ندارند. بنابراین فقط به میزانی مواد خوراکی دارای پروتئین مصرف کنید که بدن شما به آن نیاز دارد.
- غذاهای دارای فسفر را به مقدار متعادل مصرف کنید: فسفر برای محافظت از استخوان‌ها و رگ‌های خونی ضروری است، اما فسفر بیش از حد می‌تواند کلسیم را از استخوان‌های شما جدا کرده و مشکلات مربوط به استخوان را سبب شود. هم‌چنین وقتی با وجود بیماری کلیوی، بیشتر از مقدار مورد نیاز بدن، فسفر مصرف می‌کنید، کلیه‌های ضعیف‌شده نمی‌توانند تمام آن مقدار را دفع کنند و مشکلات تجمع این ماده در بدن ایجاد می‌شود که ممکن است در این حالت از قرص‌های خاصی برای دفع فسفر استفاده شود.
- مقدار مصرف نمک را در وعده‌های غذایی خود محدود کنید: نمک یا سدیم از مواد معدنی رایجی است که تقریباً در تمام غذاها یافت می‌شود. مقدار کمی از نمک برای حفظ تعادل آب در بدن مفید است وکلیه‌های سالم آن را دفع می‌کنند. میزان زیاد نمک در غذاها موجب فشار خون، تنگی نفس و فشار بر کلیه‌های ضعیف می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود به جای نمک، از طعم‌دهنده‌های دیگری مانند آب‌لیمو در پخت‌وپز روزانه استفاده کنید.
- مصرف به اندازه‌ی غذاهای دارای پتاسیم را جدی بگیرید: پتاسیم از مواد مغذی مفیدی است که بر عملکرد اعصاب و ماهیچه‌ها و هم‌چنین ضربان قلب اثر می‌گذارد اما مقادیر زیاد آن اگر توسط کلیه‌های ضعیف دفع نشود و پتاسیم خون بالا رود، ممکن است موجب گرفتگی عضلات یا حتی ایست قلبی شود. بنابراین اگر دچار بیماری‌های کلیوی هستید، میزان مجاز مصرف پتاسیم در هر وعده‌ی غذایی را از پزشک معالج خود بپرسید.
برخی از مواد خوراکی که بیماران کلیوی باید از رژیم غذایی خود حذف کنند
بیماران کلیوی عموماً از رژیم غذاییِ حساب‌شده و سالمی استفاده می‌کنند تا کلیه‌های ضعیف‌شده‌ی آن‌ها کمتر با مواد زائد خطرناک درگیر شود و در صورت دفع ناقص مواد مغذی مصرف‌شده، بدن دچار اثرات خطرناک سم نشود. در این خصوص، تعدادی از مواد غذایی که بیماران کلیوی باید استفاده از آن‌ها را محدود کنند، نام‌برده می‌شود :
- نوشابه‌ها: نوشابه‌ها، به‌خصوص نوشابه‌های با رنگ مشکی، علاوه بر دارا بودن مقادیر زیادی از قند، حاوی میزان قابل توجهی از فسفر هستند که مضرات مصرف بیش از حد فسفر نیز گفته شد.
- مواد غذایی کنسرو شده: غذاهای کنسرو شده، به دلیل کم‌هزینه بودن و راحتی در مصرف، از انتخاب‌های رایج در وعده‌های مختلف غذایی محسوب می‌شوند. با این حال، بیشتر غذاهای کنسرو شده، حاوی مقادیر زیادی از نمک هستند؛ زیرا نمک به عنوان یک ماده‌ی نگهدارنده، به آن‌ها اضافه می‌شود.
- موز: موز منابعی سرشار از پتاسیم شناخته می‌شود که به دلیل دارا بودن سایر مواد مغذی، مصرف حداقلی آن برای بیماران کلیوی مشکلی در پی ندارد، اما مصرف روزانه و زیاد آن می‌تواند برای این بیماران بسیار خطرناک باشد.
- لبنیات: لبنیات سرشار از پروتئین، ویتامین، فسفر و پتاسیم هستند؛ موادی که همگی باید برای بیماران کلیوی محدود شوند. البته پزشک معالج ممکن است به دلیل کارکردهای مفید لبنیات، استفاده‌ی میزانی مشخص و حداقلی از ان‌ها را مجاز بداند.
- سیب‌زمینی: سیب‌زمینی‌ها از غنی‌ترین سبزیجات از نظر پتاسیم تلقی می‌شوند. البته خیس کردن، شستن و هم‌چنین پختن قطعات کوچکِ بریده‌شده‌ی آن‌ها برای مدتی کوتاه، موجب می‌شود تا مقدار قابل توجهی از پتاسیم آن‌ها کم شود و بتوانند در رژیم غذایی بیماران کلیوی قرا بگیرند.
برخی از خوراکی‌هایی که می‌توانند جایگزین مواد غذایی مضر در رژیم غذایی بیماران کلیوی باشند
از آن‌جا که بیماران کلیوی باید مصرف بیش از حدِ اساسی‌ترین مواد مغذی که در اکثر خوراکی‌ها یافت می‌شوند را محدود کنند، یافتن مواد غذایی جایگزین برای آن‌ها اهمیت زیادی می‌یابد. برخی از خوراکی‌های جایگزین و مجاز برای این نوع بیماران عبارت‌اند از :
- گل‌کلم: گل‌کلم یکی از سالم‌ترین سبزیجات شناخته می‌شود که سرشار از ویتامین C، ویتامین K و ویتامین B است. هم‌چنین گل‌کلم را باید منبعی عالی از فیبر و ترکیبات ضدالتهابی دانست.
- عسل: یکی از مشکلات رایجی که بیماران کلیویِ تحت دیالیز قرار گرفته را تهدید می‌کند، عفونت‌هایی است ممکن است در نتیجه‌ی این روش به ان دچار شوند؛ عسل با خواص آنتی‌بیوتیکی که دارد، از روش‌های سالم برای اجتناب از این تهدید جانبی بیماران کلیوی شناخته می‌شود. هم‌چنین عسل سرشار از مواد مغذی مفیدی است که برای تقویت این بیماران توصیه می‌شوند. می‌توانید عسل ارگانیک و با کیفیت را اینترنتی تهیه کنید و همراه مواد خوراکی دیگر به صورت یک معجون مصرف کنید.
- انگور قرمز: این نوع از انگور نه‌تنها خوش‌مزه است، بلکه منبعی غنی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان محسوب می‌شود که در کاهش التهاب موثر است. هم‌چنین از خواص این میوه برای قلب و دیابت نیز نباید غافل شد.
- سیر: به بیماران کلیوی توصیه می‌شود که از نمک به عنوان طعم‌دهنده‌ی غذا استفاده نکنند؛ سیر از جمله مواد غذایی است که می‌تواند جایگزین نمک در طعم‌دهندگی شود. سیر منبع خوبی از منگنز، ویتامین C، ویتامین B6 و گوگرد است که گوگرد خواص ضدالتهابی قابل توجهی دارد.
- پیاز: پیاز نیز از مواد غذایی بسیار مفیدی است که هم در طعم غذا اثرگذار است و هم ویتامین C و الیاف پروبیوتیکی دارد که با تغذیه‌ی باکتری‌های روده، به هضم غذا کمکمی‌کند.
- حبوبات: حبوبات اصولاً میزان زیادی از فسفر و پتاسیم دارند که برای بیماران کلیوی مضر هستند اما به دو دلیل عمده، مصرف محدود آن‌ها برای بیماران کلیوی می‌تواند مفید باشد : نخست؛ حبوبات در کنار پتاسیم و فسفر، مواد مغذی سرشار دیگری دارند که به بیماران کلیوی سود می‌رسانند و نمی‌توان از آن‌ها صرف نظر کرد. دوم؛ می‌توان از طریق پختن با آب جوش و سایر روش‌های طبخ غذا، مقدار زیادی از پتاسیم و فسفر آن‌ها را کاهش داد تا به حد مجاز برسند؛ کاری که عموماً با گوشت و لبنیات و سایر مواد غذایی گفته‌شده نمی‌توان انجام داد. به هر حال می‌توانید با انتخاب حبوبات کم‌پتاسیم و کم‌فسفرِ مرغوب و مصرف محدود و متعادل از آن‌ها، رژیم غذایی مفیدی در جهت سلامت کلیه‌ها داشته باشید. برای خرید حبوبات می تواتید از فروشگاه دیجی‌کالا نیز کمک بگیرید.