استرس های خود را مدیریت کنیم
تأثیر روان شناختی فشارهای روانی معاصر در زندگی افراد در جوامع سنتی، مورد توجه نظریه پردازان و روان شناسان قرار گرفته است. در برخی از این مطالعات، ارتباط بسیار بالایی بین فشارهای روانی و بیماری مشاهده شده و در برخی دیگر، این همبستگی ها در عین معنادار بودن، چندان قوی نبوده است.
به عبارت دیگر، افرادی هستند که با وجود قرار گرفتن در شرایط پر فشار، بیمار نمی شوند. حال سؤال اینجاست که آیا افرادی که در شرایط پراسترس، سالم می مانند، ساختار ژنتیکی و جسمانی قوی تری دارند؟ آیا از درآمد و تحصیلات بیش تری برخوردارند؟ آیا شخصیت متمایزی دارند و درک و تفسیر و مقابله آنان با فشارهای روانی، متفاوت است؟
برخی افراد، بهتر از دیگران می توانند با این عوامل محرک و تنش زا مقابله کنند در حالی که بسیاری دیگر، به طور کامل، مستعد آسیب پذیری هستند و دچار مشکلاتی مانند افسردگی، انزواطلبی و عدم توان مقابله با فشارهای روانی می شوند.
وجود استرس در محیط زندگی، امری اجتناب ناپذیر و حتی برای رشد روانی، ضروری است اما آن چه باعث بروز بیماری می شود، ناتوانی در مقابله با درجات غیرعادی و بسیار شدید استرس می باشد که به صورت واکنش های فیزیولوژیکی و روانی بروز می کند.
● نقش مغز در ایجاد استرس
در شرایط استرس، به مغز فرمان می رسد تا بدن را آماده مقابله با محیط استرس زا کند. فرمان از مغز، به غده فوق کلیه می رسد و هورمون کورتیزول (هورمونی که باعث سازش بدن در برابر فشار روانی می شود)، رها شده و وارد خون می گردد.
در برخی از مطالعات، ارتباط بسیار بالایی بین فشارهای روانی و بیماری مشاهده شده و در برخی دیگر، این همبستگی ها در عین معنادار بودن، چندان قوی نبوده است.
اگر فرد مدتی طولانی در محیط پر فشار و استرس زا قرار داشته باشد، چون به فرمان مغز، «کورتیزول» بیش‌تری وارد خون می‌شود، در نتیجه فشارخون بالا می رود. هم چنین برای انرژی بیشتر، «کورتیزول»، پروتئین و چربی را به قند تبدیل می‌کند، بنابراین قندخون نیز بالا می‌رود. زمانی که پروتئین بدن کم شود، قدرت دفاعی بدن در برابر میکروب ها، عفونت ها و ویروس ها کاهش یافته و فرد، آسیب پذیر می گردد بنابراین فرد بسیار سریع به بیماری های متعددی دچار می شود.
● شرایط استرس زا کدام اند؟
رویدادهای مهم زندگی مانند ازدواج، فوت یکی از اعضای خانواده، تغییر محل سکونت و… می تواند ایجاد فشار روانی و استرس نماید. اگر میزان این فشارها از حد توانایی فرد بالاتر رود، می تواند بهداشت روانی فرد را به مخاطره انداخته و حتی باعث بیماری های جسمانی شود.
قابل ذکر است که هر موقعیتی می تواند براساس ارزش یابی خود شخص، یک آزمایش سخت یا موقعیت طلایی باشد. “لازاروس ” معتقد است: ” استرس با محرک یکسان و به یک میزان، می‌تواند در اشخاص مختلف، ضایعات متفاوتی را ایجاد کند و مناطق آسیب پذیر را هدف قرار دهد .”
استرس یا فشار روانی، ممکن است از ناکامی های نرسیدن به هدف و تعارض ناشی شود و یا ممکن است مربوط به رویدادهای مختلف یا رفتار به شیوه های خاصی باشد که از داخل یا خارج، بر فرد تحمیل می شود. این فشارها، شخص را مجبور می کند تا به عملکرد خود سرعت بخشد یا رفتار جهت یافته خود را به سوی هدف معینی تغییر دهد. این موقعیت ها، تدابیر سازشی فرد را مختل کرده و موجب فشار روانی مزمن می شود.
استرس مداوم و شدید، اثرات مخربی بر سلول ها و ساختار مغز و عملکرد آن دارد و باعث بیماری های مرتبط با مغز، مانند افسردگی می شود. هم چنین استرس می تواند هورمون ” سروتونین ” که یکی از هورمون های شادی بخش است و در کارخانه ی مغز ساخته می شود را کاهش دهد و علتی برای افسردگی فراهم کند. بنابراین برای درمان، باید از داروهای مؤثر بر هورمون های شادی بخش مغز و روش هایی که موجب افزایش تولید سلول های جدید مغز می شود، استفاده کرد.
برخی افراد، بهتر از دیگران می توانند با عوامل محرک و تنش زا مقابله کنند در حالی که بسیاری دیگر، به طور کامل، مستعد آسیب پذیری هستند .
● استرس مفید
استرس همیشه منفی نیست و در موارد زیادی، خوشایند و مفید می‌باشد زیرا اثربخشی دستگاه قلبی – عروقی را افزایش می‌دهد. استرس مفید، مانند دستگاه تهویه برقی است که در صورت لزوم، برای تولید گرما یا سرما استفاده می شود. بنابراین استرس، فقط پاسخ به عامل زیان بخش نیست بلکه پاسخی است در مقابل هرگونه درخواست بدن که در معرض آن قرارمی گیرد.
در معرض استرس های طولانی مدت و سخت قرار گرفتن، منجر به بی‌قراری، آشفتگی، رفتارهای اعتیاد آور، پر تحرکی، جلوگیری از رشد تیروئید، فشارخون بالا، چاقی و… می شود.
● راه کارهای تبدیل استرس به یک فرآیند مفید
۱) داشتن رژیم غذایی سالم؛ (کم‌چربی با پروتئین بالا و قند کم (
۲) داشتن فعالیت فیزیکی؛ زیرا هر چه فعالیت فیزیکی کم تر باشد، خطر بروز بیماری های قلبی عروقی، بیشتر است.
۳) داشتن شخصیت خوش بین؛ زیرا اگر بدانیم زندگی و محیط اطراف مان، تحت کنترل خودمان است و می توانیم آن را به نفع خود تغییر دهیم، باعث می شود کارخانه داروسازی مغز، هورمون های شادی بخش مانند “آندورفین ” را هر چه بیشتر ترشح کند.
۴) داشتن اعتماد به محیط اطراف و احساس امنیت؛ زیرا داشتن فرهنگ تهدیدکننده می تواند فرد را در معرض استرس و بیماری های جسمانی قرار دهد.
۵) استفاده از تکنیک های آرام بخش و ورزش های نرم؛ زیرا باعث می شود هورمون های شادی بخش بیش‌تری از دستگاه عصبی و غدد مربوطه، ترشح شود.
۶) شناسایی منبع استرس، نزدیک شدن به آن، تغییر دادن آن و برنامه ریزی مناسب
۷) ابداع یک راه کار مبارزه ای، برای نمونه کسب حمایت اجتماعی و عاطفی دیگران
۸) استفاده از کاهش‌دهنده های شیمیایی استرس مانند داروهای آرام بخش با تجویز پزشک
۹) روی آوردن به مذهب و آرامش درون
تنظیم و تلخیص: مریم عطاریان