هر غذایی فلسفۀ خودش را دارد

هر غذایی فلسفۀ خودش را دارد

غذا مثل موسیقی بی واسطه است و بدون نیاز به زبان ملال آور روزمره, چیزهای مهمی می گوید

در حال حاضر غذا نزد ما بسیار محترم و مهم شمرده می شود. آشپزهای معروف، رژیم های غذایی، رستوران های جدید و برنامه های آشپزی توجّه زیادی را به خود جلب کرده اند. به نظر می رسد همۀ ما به آنچه می خوریم، حسّاس تر شده ایم. اما کمتر از خود پرسیده ایم غذا، به جز توان فیزیکی، چه چیزهای دیگری به ما می رساند.

این موضوع کمی عجیب به نظر می رسد. باوجوداین آشکار است که نمی توانیم غذا را فقط نوعی سوخت بدانیم که بدن برای تحرک از آن استفاده می کند. غذا در تأمین نیازهای روانی ما نیز مؤثر است و اگر این موضوع خوش حالتان می کند، باید بگویم غذا نوعی خاصیت شفابخشی دارد. این بدان خاطر است که هر غذایی نه تنها دارای ارزش غذایی۱ است، بلکه حامل چیزی است که شخص می تواند آن را نوعی ارزش روان شناختی بداند. وجود این ارزش با شخصیت غذا ارتباط مستقیم دارد. هرکدام از غذاها به شخصیت، جهت گیری و راهی منحصربه فرد برای درک جهان اشاره می کنند. که اگر این غذا به طرزی جادویی تبدیل به انسان می شد، به آن شکل در می آمد. شما می توانید نوعی جنسیّت، دیدگاهی منحصربه فرد، یک حالت روحی خاص و حتی بُعدی سیاسی به غذا نسبت دهید.

لیمویی را در نظر بگیرید. اگر بخواهیم از خاصیت غذایی آن صحبت کنیم، باید بگوییم هر صد گرم لیمو حاوی صد کالری انرژی، ۲.۸ گرم فیبر، ۲.۵ گرم شکر و چیزهایی ازاین دست است. اما از لحاظ روان شناختی نیز لیمو

غذا در تأمین نیازهای روانی ما نیز مؤثر است و نوعی خاصیت شفابخشی دارد.

ترکیبات روان شناختی مخصوص خود را دارد. لیمو میوه ای است که با صدایی آرام و درعین حال گویا دربارۀ چیزهایی همچون جنوب، خورشید، سالم و امیدواربودن، صبح و سادگی سخن می گوید. لیمو ما را به عمل کردن دعوت می کند و از ما می خواهد خود را تقویت کنیم تا کارهای مهم را بر عهده گرفته و بر آنچه می دانیم باید بکنیم، تمرکز یابیم. لیمو رابطۀ خوبی با سانتیمانتالیسم ندارد: به شدّت صادق و درعین حال مهربان است. فندق را تصور کنید. این میوه نیز سرشار از مواد مغذی مفید است؛ اما همزمان پر است از چیزهایی مثل: خنکای پاییزی، بلوغ و پختگی، هوشیاری، خودکفایی و نوعی آراستگی کودکانه، مثل کودک ده ساله ای که کمد خود را تمیز و مرتب نگاه می دارد.

غذاها دربردارندۀ فلسفه های خوردنیِ زندگی اند؛ ما می توانیم با انجام دادن مستقیم ترین و قابل درک ترین کار یعنی خوردن، به این فلسفه ها نزدیک شویم. ما از لحاظ بدنی در حال خوردن و بلعیدن هستیم و درعین حال تلاش می کنیم غذای روحمان را نیز تأمین کنیم. می خواهیم غذاها به جنبه هایی مشخص از طبیعتمان کمک کنند و ضعف های روحی مان را اصلاح کنند. این همان چیزی است که خوردن را به چیزی بیش از سوخت رسانی و تجدید قوای بدن تبدیل می کند. غذا همچنین به متعادل ساختن روان های معیوب ما کمک می کند.

ما از غذاهایی که می خوریم، انتظار داریم به ما کمک کنند تا خصوصیات آن ها را در سطحی بالاتر به دست آوریم. می خواهیم آرامشِ اطمینان بخش آووکادو، سهولت انجیر در شهوت رانی، حریم خصوصیِ باشکوهِ حلزون و تعهّد سفت و سخت مارچوبه به فردیّت را فراچنگ آوریم. ما به واسطۀ سرسپردگی به شجاعت و قدرت به سراغ اِستِیک می رویم و عسل می خوریم تا میل به لذت بردن از سادگی در

ما غالبا همان غذایی را دوست داریم که کمبودی را در بدن یا روان مان جبران می کند.

ما تقویت شود. ممکن است یک لیوان پر از شیر بخوریم تا بین زمان حال و روزهای گذشته دیواری ایجاد کنیم.

بیایید کارهایی را که غذا در سطح روان شناختی برایمان می کند، در یک جمله جمع بندی کنیم:

۱) غذا در ما توازن ایجاد می کند

هر یک از ما به نحوی نامتوازن هستیم. مثلاً یکی از ما بیش ازحد متفکر یا احساسی است، دیگری صفات مردانه یا زنانۀ زیادی دارد و شخصی دیگر بیش ازحد آرام یا بی قرار است. غذایی که ما دوست داریم، غالباً همان چیزی است که کمبودی در بدن یا روان ما را جبران می کند: غذایی که در ما تعادل ایجاد می کند. اینکه دلمان غذایی را می خواهد، ممکن است به این علت باشد که آن غذا حاوی مقادیر زیادی از چیزهایی است که در زندگی خود بیشتر به آن ها نیاز داریم. احتمالاً آن غذا سرشار از آرامشی است که تحسینش می کنیم و درعین حال تاحد زیادی از آن محرومیم. شاید یکی از خواص هلو مهربانی و عطوفتی باشد که آرزویش را داریم و در کار و روابط خود از آن بی بهره ایم. غذایی که از نظرمان لذیذ است، چیزی را برایمان آشکار می سازد که روح و جسممان بدان نیازمند است. غذا می تواند یاری مان کند نسخه هایی کامل تر از خودمان را شکوفا کنیم.

۲) غذا ما را به بخش هایی پیچیده از وجودمان متصل می کند

ما موجودات پیچیده و لایه لایه ای هستیم. نمی توانیم بگوییم تمام بخش های مهم وجود ما به اندازۀ کافی در معرض دید و توجه قرار دارند. ما گذشته ای طولانی و رویدادهای جاری بسیاری داریم که قادر به دیدن تمام آن نیستیم. بنابراین ممکن است بخش مهمی از شخصیت یک فرد در زیر خروارها موضوع دیگر مدفون شده باشد. ممکن است قابلیت شگفت زده شدن از چیزهای ساده ای که در جریان زندگی روزمره اتفاق می افتند، در ما کمرنگ شده باشد؛ اما قطعاً نابود نشده و می توانیم آن را بازگردانیم.

قدرتِ تداعی گر

غذا می تواند یاری مان کند نسخه هایی کامل تر از خودمان را شکوفا کنیم.

غذاهای خاص آن ها را به مجراهای قدرتمندی برای یادآوری خاطرات سودمند تبدیل می کند. غذای مناسب می تواند دسترسی ما به نواحی فراموش شدۀ روان را تسهیل بخشد. ممکن است نیاز یک فرد به خوردن ماهی و چیپس ارتباطی با دوران کودکی او داشته باشد و قسمتی از شادابی و هیجان زندگی در آن دوران را برایش به ارمغان آورد. ممکن است به نوعی خاص از همبرگر احتیاج داشته باشیم تا ما را به انرژی و نشاط ۲۸سالگی در اسپانیا بازگرداند.

به برکت غذاخوردن، شخص می تواند بار دیگر با نقاط عطف روزگار گذشتۀ خود ارتباط برقرار کند. منظورمان گذشته ای است که گاهی به سادگی فراموش می شود.

۳) غذا می تواند کمکمان کند که زندگی خود را تغییر دهیم

غذاها حامل حکمت اند: مهربان باش، خوبی را فراموش نکن، شجاعت را یاد بگیر و….

وقتی سعی می کنیم زندگی خود را تغییر دهیم، کاری که اغلب مجبور به انجامش هستیم، غذا می تواند به یاری مان بیاید. قطعاً باید خود را با چیزهای دیگری مشغول کنیم: کتاب هایی که به مسیری درست هدایتمان می کنند، دوستان، کار، سفرهای کوتاه در روزهای تعطیل… اما غذا نیز در تلاش برای اصلاح درون، نقشی برای ایفاکردن دارد.

انتخاب رژیم غذایی خاص کافی نیست. استفاده از یک رژیم غذایی شاید برای کاهش وزن مفید باشد؛ اما برای تغییر زندگی به چیزی بیش از آن نیازمندیم. باید در راه رسیدن به یک زندگی منظّم تر یا ارتباطِ بیشتر با دیگران از غذا کمک بگیریم. نحوۀ غذاخوردن می تواند پشتیبانی برای بلندپروازی های ما باشد.

۴) غذا می تواند از انحطاط دین جلوگیری کند

یکی از عملکردهای مطبوع دین اجرای مراسم آیینی است. این آیین های دینی برای اینکه ما را برای مواجهه با ایده ها و تجربه های بزرگ آماده کنند، به طرز خیره کننده ای از غذاهایی استفاده می کنند که با دقت فراوان

باید ارزش هایی را که برایمان از اهمیت زیادی برخوردارند، مشخّص کنیم و سپس با غذاهایی که بیشترین هماهنگی را با آن ها دارند، پیوند دهیم.

انتخاب شده اند؛ زیرا این غذاها نماد فضایل خاصی هستند که ادیان بر آن ها تأکید می ورزند.

برای مثال بودیست های ذن را تشویق می کردند تا با خوردن آرام یک فنجان چای که با حوصلۀ فراوان دم شده است، به ارزش دوستی بیندیشند. در سال های اول مسیحیّت، مؤمنان برای یادکردن از منجی، گوشت قوچ می خوردند که حیوانی نجیب و درعین حال آسیب پذیر است. یهودیان در مراسم خود فطیر و ترب کوهی تند می خورند تا شجاعت مؤمنانی را که از مصر گریختند، به یاد آورند.

چیزهای دقیقی که ادیان دربارۀ شیوۀ زندگی کردن به کمک غذاها به ما می گویند، در زمان ما ضرورتاً الزام آور نیستند. اما ایده ای که با استفاده از غذا مردم را به فکرکردن و احساس کردن به شیوه هایی خاص تشویق می کند، همچنان سودمند و مفید است.

ما باید غذاهایی هم تراز با این غذاهای آئینی، یعنی چای، قوچ و ترب کوهی پیدا کنیم که مخصوص به خودمان باشند. یعنی باید ارزش هایی را که برایمان از اهمیت زیادی برخوردارند، مشخّص کرده و سپس آن ها را با غذاهایی پیوند دهیم که بیشترین هماهنگی را با آن ها دارند. در پایان نیز آن ها را به شکلی منظّم در وعدۀ غذایی خود بگنجانیم و به شیوه ای آئینی میل کنیم.

مثلاً از آنجا که در زمستان های سخت و طولانیِ اروپای شمالی، کره و امریکا فراموش کردن فضایل پاگانی همچون خورشید، بدن و خوش رویی، بسیار محتمل است، می توان آیینی سکولار و مدرن با مرکزیت سه غذای خاص ابداع کرد که در جشن ها و مراسم خاص برگزار شود. آن سه غذا می توانند لیمو، پاپایا و زیتون باشند. این نگهبانان ارزش های کهن در ساعت چهار بعدازظهری زمستانی در سئول یا فرانکفورت به شدت در معرض خطر هستند.

۵) آشپزی؛ راهی به سوی فردیّت

در آغاز زندگی، مادرهایمان چیزهایی برای ما درست می کردند که فکر می کردند دوست داریم و در اکثر مواقع نیز اشتباه می کردند. ازاین رو نمی توانستیم هر چه دوست داریم، بخوریم. بنابراین مجبور بودیم سال های سال چیزهایی بخوریم که خوش حالمان نمی کرد.

بخشی از فردبودن و نه صرفاً وجودداشتن، به یادگیری

غذا نیز مثل موسیقی بی پرده و بی واسطه است و می تواند بدون استفاده از زبان ملال آور روزمره چیزهای مهمی بگوید.

شیوه هایی مبتنی است که به ما اجازه می دهند جزئیات جهان بیرونی را در هماهنگی با جهان درونی خود بچینیم. یادگرفتن آشپزی نقشی مهم در این موضوع ایفا می کند؛ زیرا نشان از سرسپردگی ما به همسوساختن بدنمان با باورهای حقیقی و امیدهایمان دارد.

ما دیگر در غذاخوردن و پذیرفتن آنچه جهان به ما عرضه می کند، منفعل نیستیم؛ بلکه یاد می گیریم نیازهای خود را تعریف کرده و مطمئن باشیم خودمان می دانیم چگونه آن را تأمین خواهیم کرد.

۶) غذا؛ راهی برای برقراری ارتباط

برخی از ما در به کاربردن کلمات مهارت کافی نداریم. می خواهیم منظور خودمان را منتقل کنیم؛ امّا موفّق نمی شویم؛ مثلاً دوست داریم از کسی قدردانی و تشکر کنیم یا بخش های پیچیده ای از خودمان را برای کسی ابراز کنیم. می خواهیم آن ها از تخیّلات، مهارت ها یا علاقۀ ما به شفافیت و رک گویی آگاه باشند.

اما آنچه را به سختی می توان با کلمات ادا کرد، می شود از طریق غذا منتقل کرد. پنۀ مرغ با ریحان تازه می تواند به اندازۀ نوشته ای عاشقانه و طولانی، گویای علاقۀ ما به شخصی باشد. قارچ کبابی می تواند به معنای نوعی خوشامدگویی صمیمانه باشد. مرغ سوخاری می تواند به معنای هماهنگی بیشتر بین اعضای خانواده باشد. شربت انبه به همراه تکه های مربع شکلِ شکلات سیاه، شکلی از آرمان شهر را مجسّم می کند. غذا نیز مثل موسیقی بی پرده و بی واسطه است و می تواند چیزهای مهم بگوید؛ بدون اینکه لازم باشد از زبان ملال آور روزمره استفاده کند.

‫این مطلب با همکاری ترجمان در صفحۀ «اندیشه» شمارۀ ۵۵۳ مجلۀ همشهری جوان، منتشر شده است.‬

پی نوشت ها:

* آلن دوباتن (Alain de Botton) در شهر زوریخ سوئیس به دنیا آمد و درحال حاضر در لندن زندگی می کند. او نویسندۀ کتاب هایی دربارۀ فلسفۀ زندگی روزانه است. از او آثاری دربارۀ عشق، مسافرت، معماری و ادبیات منتشر شده است که در سی کشور جهان جزءِ آثار بسیار پرفروش بوده اند.

[۱] مثل آنچه روی برچسب مواد غذایی درج می شود.

error: Content is protected !!