به گزارش ایرنا از نشریه نیچر، ایران درمیان اولین کشورهایی بود که اوایل سال ۲۰۲۰ با بیماری همه گیر کووید ۱۹ مواجه شد و اکنون نیز با پنجمین موج این بیماری که احتمالا ناشی از سویه دلتا است، مبارزه می‌کند.
آمار رسمی حاکیست که از زمان همه‌گیری کرونا، بیش از ۴.۳ میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده و ۹۷ هزار نفر نیز در اثر ابتلا به آن جان خود را از دست داده‌اند. این درحالیست که نشریه یادشده ادعا می‌کند که آمار واقعی بسیار بیشتر است.
این نشریه انگلیسی در ادامه می‌نویسد که دانشمندان می‌گویند ایران یکی از معدود کشورهای خاورمیانه است که ظرفیت تولید واکسن دارد. حدود ۱۰ واکسن در دست تولید است و روند واکسیناسیون یک نوع از آن در حال انجام است، اما اطلاعات کمی در مورد این واکسن‌ها در خارج از ایران در دسترس است.
نیچر در ادامه اشاره می‌کند که با دکتر کیهان آزادمنش، رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور ایران در مورد این واکسن داخلی صحبت کرده است. به نوشته این نشریه علمی، آزادمنش علاوه بر موارد ذکر شده همچنین مشاوره‌هایی را در این باره به بخش دولتی ارائه می‌دهد و در حال توسعه دو واکسن ویروسی از طریق شرکتش Humimmune Biotech است.
آزادمنش در پاسخ به این پرسش که همه گیری کرونا تا چه اندازه بر ایران تأثیر گذاشته است؟ گفت: از ژانویه ۲۰۲۰، ما پنج موج جداگانه (کرونا) داشتیم. در حال حاضر نیز با بیشترین موارد ابتلا به جهش جدید که حدود ۴۰ هزار مورد در روز است، مواجه هستیم که جهش دلتا رایج‌ترین جهش تشخیص داده شده است.
نیم میلیون دوز واکسن در روز تزریق می‌شود و حدود ۱۷ درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران اولین دوز واکسن کووید-۱۹را دریافت کرده‌اند.
وی با بیان اینکه «احتمالاً بسیاری از موارد دیگر گزارش نمی‌شوند» افزود: همه گیری بر بیمارستان‌ها فشار وارد کرده و اوضاع خوب به نظر نمی‌رسد.
رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور در پاسخ به پرسش «کدامیک از واکسن‌های کووید-۱۹ در ایران موجود هستند؟» گفت: تا کنون حدود ۱۸ میلیون دُز واکسن تزریق شده است که از این تعداد حدود ۱۲ میلیون واکسن چینی سینوفارم، چهار میلیون واکسن آسترازنکا آکسفورد و یک میلیون واکسن کووایران برکت که توسط شرکت گروه صنایع شفافارمد در تهران توسعه یافته، تزریق شده است.بقیه واکسن‌های تزریق شده شامل واکسن اسپوتنیک وی روسیه و کوواکسین هند است.
به گفته وی، بیش از نیم میلیون دوز واکسن در روز تزریق می‌شود و حدود ۱۷ درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران اولین دوز واکسن کووید-۱۹را دریافت کرده‌اند.
آزادمنش درباره واکسن کوو ایران برکت گفت: این واکسن نوعی واکسن غیرفعال شده است و هنوز در کارآزمایی بالینی فاز سه قرار دارد، اما در ماه ژوئن مجوز استفاده اضطراری دریافت کرد. این واکسن به دلیل ایجاد سطحی از آنتی بادی مانند آنهایی که می‌توانند ویروس کرونا سندرم حاد تنفسی ۲ را خنثی کرده یا از ورود آن به سلول‌ها جلوگیری کنند، تأیید شده است.
وی با بیان اینکه در آزمایشات اولیه محققان دریافتند که بیش از ۹۳ درصد از افراد واکسینه شده آنتی بادی خنثی کننده تولید می‌کنند افزود: ما مدت زمان محافظت این واکسن را نمی‌دانیم، اما من تصور می‌کنم که این واکسن شبیه واکسن‌های غیرفعال دیگر مانند «کروناوک» تولید شرکت چینی Sinovac Life Sciences خواهد بود، چون‌که در آن واکسن سطح آنتی بادی بدن پس از ۶ ماه کاهش می یابد که این نشان دهنده آن است که احتمالاً به تقویت کننده‌ها نیاز است.
رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور درباره سایر واکسن‌هایی که در ایران در حال توسعه است گفت: پاستورکوواک یک واکسن پروتئین نوترکیب است که انستیتو پاستور ایران با همکاری موسسه واکسن Finlay کوبا در هاوانا آن را تولید کرده است. این واکسن در کوبا با نام Soberana ۰۲ شناخته می‌شود. این واکسن گرچه در کارآزمایی بالینی فاز سه قرار دارد، در ماه ژوئن مجوز استفاده اضطراری در ایران را دریافت کرد.
به گفته وی، چندین واکسن غیر فعال و واکسن پروتئین نوترکیب در مرحله آزمایشات بالینی وجود دارد و حداقل یک واکسن آران‌ای پیام‌رسان، دو واکسن وکتور آدنوویروس و یک واکسن وکتورویروس سرخک در مراحل اولیه تولید هستند. واکسن‌های تولید شده در خارج از ایران نیز در حال حاضر آزمایشات بالینی را می‌گذرانند و به صورت محلی تولید می‌شوند.
آزادمنش در مورد واکسن‌هایی که در حال طراحی آن است بیان داشت: شرکت من (شرکت هوم ایمن زیست فناور) روی دو واکسن کار می‌کند. در یکی از واکسن‌ها از ویروس سرخک به عنوان پایه‌ای برای معرفی ژنی استفاده شده که پروتئین میخ مانند ویروس کرونا سندرم حاد تنفسی ۲را که ویروس برای ورود به سلول‌ها از آن استفاده می‌کند یا پروتئین نوکلئوکپسیدی که ویروس برای تکثیر نیاز دارد را رمزگذاری می‌کند.
این واکسن توسط شرکت ایرانی بیوسان فارمد در تهران تولید می‌شود. در واکسن دیگر که ممکن است امیدوار کننده تر باشد، از پایه آدنوویروس ۵ برای ارسال به بخشی از پروتئین میخ مانند استفاده می‌شود که این فرایند مشابه فرایند پایه دوز دوم واکسن اسپوتنیک‌وی است. وی ابراز امیدواری کرد که آزمایشات بالینی را اوایل سال آینده آغاز کند.
این محقق انگلیسی اضافه کرد: اکثر واکسن‌های کووید -۱۹ که تاکنون در ایران مورد استفاده قرار گرفته‌اند، واکسن های غیرفعال شده بوده‌اند، به نظر من این بدان معناست که مردم در سال آینده به تزریق تقویت کننده احتیاج خواهند داشت.
آزادمنش با بیان اینکه واکسن ما می‌تواند به عنوان تقویت کننده مورد استفاده قرار گیرد و یک رویکرد ترکیبی حتی ممکن است محافظت بهتری ارائه دهد افزود: این فناوری همچنین می‌تواند به راحتی در برابر انواع جهش‌های جدید اصلاح شود. ما در حال حاضر توسعه نوعی از واکسن برای جهش دلتا را آغاز کرده‌ایم.
او در پاسخ به این پرسش که چرا دانشمندان ایرانی به تولید واکسن‌های متعدد روی آورده‌اند گفت: ما در ایران سابقه طولانی در تولید واکسن داریم. انستیتو پاستور ایران در سال ۱۹۲۰ تأسیس شد و واکسن‌های ضد سل و هاری تولید کرد. همچنین واکسن‌هایی در ایران علیه سرخک، اوریون و ویروس پاپیلوم انسانی تولید شده است.
رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور بیان داشت: ما در این همه گیری نمی‌توانیم متکی به کمک جامعه بین المللی باشیم، چراکه ما تحت تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کنیم که به نظر ما اینها ناعادلانه هستند.
وی توضیح داد: ایالات متحده می‌گوید تحریم‌ها بر فعالیت‌های بشردوستانه تأثیر نمی‌گذارد، اما وقتی توانایی انتقال پول شما محدود شود، خرید دارو نیز مشکل می‌شود. از این گذشته ما فناوری تولید واکسن را داریم، پس چرا از آن استفاده نکنیم؟ برای اطمینان از ایمنی واکسن‌های ایرانی، ایجاد واکسن‌های مختلف با استفاده از استراتژی‌های تحقیق و توسعه مختلف منطقی است و این همان کاری است که چین نیز انجام داده است.
آزادامنش درباره بی میلی محققان ایرانی نسبت به انتشار کارهای خود در سطح بین المللی گفت: این می‌تواند یکی دیگر از اثرات تحریم‌ها باشد. محققان در ایران ممکن است به دلیل ایجاد مشکل در همکاریشان پیش از تولید محصول نهایی و از دست دادن دسترسیشان به مواد اولیه و فناوری مورد نیاز برای تولید واکسن تمایل به این کار نداشته باشند.
همچنین محققان ما بسیار سرشان شلوغ است و در تلاش برای مبارزه با این بیماری همه گیر در ایرانند. آنها ممکن است وقت نداشته باشند نتایج یافته‌هایشان را در مجلات بین‌المللی منتشر کنند.
وی با بیان اینکه برخی از محققان فرایند به اشتراک گذاری نتایج خود را آغاز کرده‌اند افزود: در ماه ژوئن محققان بخش توسعه واکسن کوو ایران برکت نسخه پیش از انتشار نتایج پیش بالینی خود را منتشر کردند و نتایج بالینی آنها را نیز به زودی به اشتراک خواهند گذاشت. ما هم قصد داریم به زودی نتایج واکسن وکتورآدنوویروس خود را به اشتراک بگذاریم.
او درباره بزرگترین چالش ایران برای توسعه واکسن کووید-۱۹ گفت: تحریم‌ها مشکلات زیادی را ایجاد کرده‌اند زیرا خرید مواد و تجهیزات را برای ما دشوار کرده‌اند. به عنوان مثال رزین‌های کروماتوگرافی که برای تصفیه واکسن به آنها نیاز داریم، بیشتر توسط شرکت‌های چند ملیتی که تامین کننده اصلی ایالات متحده هستند، تولید می‌شوند؛ بنابراین ممکن است از فروش آن مواد به ما واهمه داشته باشند.
آزادمنش گفت: ایالات متحده می‌گوید که ما می‌توانیم برای معافیت درخواست دهیم، اما تجربه نشان داده این کار جواب نمی‌دهد. به هر حال ما راهی پیدا می‌کنیم. ما روش‌های خود را اصلاح می‌کنیم، ارائه دهندگان دیگری پیدا می‌کنیم یا به دنبال راه حل‌های دیگر می‌گردیم. ما به دنبال بهترین چیزی هستیم که می‌توانیم بدست آوریم، اما گاهی اوقات کیفیت و کارایی نیز تحت تأثیر این موارد قرار می‌گیرند.
علاوه بر اینها یکی از بزرگترین چالش‌های جهانی، مقیاس است. تا قبل از همه گیری ایران در درجه اول تنها می‌بایست واکسن مخصوص کودکان را تولید می‌کرد و نیاز تولید هر واکسن حدود سه میلیون دوز در سال بود، اما اکنون ما به ۱۷۰ میلیون دوز برای واکسیناسیون کامل کل جمعیت ایران نیاز داریم.
رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور درباره آینده توسعه واکسن در ایران توضیح داد: هدف اولیه محققان در توسعه واکسن کرونا کوو ایران برکت تولید بیش از ۳۰ میلیون دوز تا ماه سپتامبر بود که این مقدار هم برای واکسیناسیون جمعیت بزرگسال کافی بود، اما آنها نتوانستند به این هدف برسند؛ بنابراین مجبور شدیم چند میلیون دوز واکسن دیگر وارد کنیم.
وی افزود: همانطور که بسیاری گفته‌اند، این آخرین همه گیری کرونا نیست که با آن روبه‌رو هستیم. انتظار دارم طی سال‌های آینده از ظرفیت تولید واکسن برای تولید واکسن‌ها و داروهای جدید، هم برای ویروس کرونا و هم بیماری‌های دیگر استفاده شود.