میزان مرگ و میر بر اثر بیماری کووید ۱۹ در خراسان رضوی که در اوج این بیماری به روزانه بیش از ۶۰ نفر رسیده بود اکنون تا حد زیادی فروکش کرده و به ۱۰ نفر در روز رسیده است اما جغد مرگ کرونایی هنوز سایه شوم خود را از سر این سامان برنچیده است و با توجه به تاکید پزشکان و کارشناسان بهداشتی ضروری است تا زمان مهار کامل این ویروس، محدودیت های کرونایی و فاصله گذاری اجتماعی بی کم و کاست به اجرا درآید.
از طرف دیگر روانشناسان با تاکید بر اهمیت حمایت‌های عاطفی و روانی از بازماندگان قربانیان کرونا معتقدند که این افراد نیازمند تخلیه عواطف و احساسات منفی ناشی از سوگ عزیزان خود هستند و می طلبد شرایطی فراهم شود تا اعضای خانواده این جانباختگان با گفت و گو با دیگران و بروز عواطف و احساسات خود، هر چه زودتر سلامت روان خود را بازیابند.
به گفته آنان یکی از شروط بازگشت به شرایط عادی زندگی، گذر صحیح از مراحل مختلف واکنش سوگ است که ضرورت دارد اقوام و خویشاوندان خانواده داغدیده نیز با این احساسات همراه شوند، عواطف و هیجانات عزاداران را قضاوت نکنند، آنها را نصیحت وسرزنش نکنند، آنان را از گریه کردن و عزاداری منع نکنند و برای کودکان سوگوار نیز فرصت و فضای بازی و نقاشی کشیدن را مهیا نمایند تا آنان به این وسیله احساسات درونی خود را بروز داده و آرامش پیشین را بازیابند.
َدر این مسیر، دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز تلاش کرده است در دوران کرونایی با شناسایی خانواده‌های داغدار از کرونا و برپایی دوره‌های مشاوره سوگ، توان خود را برای تسکین آلام این خانواده‌های مصیبت دیده به کار گیرد.
با سوگواران قربانیان کرونا
عضو خانواده یکی از درگذشتگان بیماری کووید ۱۹ در مشهد در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: مادرم با علائم مشکوک به کرونا در بیمارستان بستری شد و بعد از چند روز بر اثر سکته قلبی، ناشی از همین بیماری جان سپرد.
رجبعلی. س افزود: پس از فوت مادرم از نظر روحی به هم ریخته و دچار بهت و شوک شده بودم و نمی‌دانستم چگونه با این مساله کنار بیایم؛ به خود گفتم شاید لازم باشد دارو مصرف کنم تا حالم بهتر شود، بنابراین به مرکز بهداشت نزدیک محل سکونتمان مراجعه کردم اما در آنجا فهمیدم که مصرف دارو در زمان سوگ صحیح نیست و مراکز بهداشت برای خانواده‌های عزادار کرونایی به صورت رایگان، جلسات مشاوره سوگ برگزار می‌کنند.
وی با اظهار خرسندی از برپایی چنین جلساتی و شرکت خود در این نشست ها، ادامه داد: برای من پنج جلسه مشاوره سوگ با کارشناس سلامت روان مرکز در نظر گرفتند ولی هنوز مشاوره‌های سوگ مادرم تمام نشده بود که یکی از دوستان خیلی خوبم را از دست دادم که این موضوع باعث شد دوباره از نظر روحی به هم بریزم.
وی گفت: با توجه به اینکه این وقایع به طور ناگهانی رخ داده بود نمی‌دانستم با آنها چطور کنار بیایم و چگونه آنها را حل و فصل کنم. خیلی از احساسات عذاب آور خود را انکار کرده و یا به نوعی از مساله فرار می کردم و سعی داشتم آن وقایع را فراموش کنم.
وی با اشاره به تاثیرات مثبت جلسات مشاوره افزود: روانشناس مرکز بهداشت به من فهماند که تلاش برای فراموش کردن مساله دردناک سوگ، باعث طولانی تر شدن غصه ها و حتی بیماری می شود و اینکه باید به صورت طبیعی غصه دار بوده و گریه کنم و نباید جلو خودم را بگیرم.
وی اضافه کرد: من گمان می کردم که باید به زور این فرایند غم را از بین ببرم و حال آنکه خانم روانشناس این فرایند را به درستی برای من توضیح داده و گفت که فرایند باید به مرور زمان و به آرامی رد شود و نباید در برابر آن مقاومت کنم، بلکه باید آن را پذیرفته و مدیریت کنم که از این طریق توانستم این بحران را گذرانده و از نظر روحی در شرایط بهتری قرار بگیرم.
یکی دیگر از اعضای خانواده‌های قربانیان کرونا که کووید ۱۹، مردادماه پارسال او را به فاصله ۲ ماه به عزای مادر و دایی اش نشانده است، به خبرنگار ایرنا گفت: سه ماه بعد از فوت مادرم که از نظر روحی خیلی مشوش بودم، توسط خواهرم، که پرستار است، با جلسات رایگاان مشاوره سوگ در یکی از مراکز بهداشت وکیل آباد آشنا شدم و در جلسات آن شرکت کردم.
سعید. س در خصوص تاثیرات فنون مشاوره که باعث بهبود حالش شده بود، اظهار داشت: ما گمان می کردیم تمامی وسایل مادرم را باید جمع کنیم تا افراد خانواده آنها را نبینند و به این صورت از بدحال شدن آنان جلوگیری شود، ولی روانشناس مرکز نکات با ارزشی را به ما یادآوری کرد که ما را از این اشتباه درآورد و ما دریافتیم که مرور خاطرات و گریستن برای متوفی در چنین مواقعی نه تنها عادی که حتی مفید است و نباید برای فراموش کردن او تلاش کرد، بلکه حتی بهتر آن است که هفته‌ای یک‌بار در دورهمی با اعضای خانواده، از خاطرات او بگوییم، بر سر مزارش رفته و یا برایش نامه بنویسیم.
وی افزود: با توجه به وجود محدودیت‌های کرونایی که اجازه برگزاری هرگونه مراسم جمعی را از ما گرفته بود، من و خواهرانم در منزل جلسات قرآن برگزار کرده و با دادن خیرات تلاش کردیم ثوابی به او هدیه کنیم و از این طریق خود را نیز آرام کنیم.
یکی دیگر از به سوگ نشستگان قربانیان کرونا که چند سال پیش پسر ۱۳ ساله اش را از دست داده بود، به خبرنگار ایرنا گفت: دختر ۳۹ ساله‌ام را، که دارای ۲ فرزند بود، تابستان گذشته بر اثر ابتلا به ویروس کرونا از دست دادم و این داغ سختی برایم بود.
خاتون. ب افزود: یکی از از چالش‌های اصلی که پس از فوت دخترم با آن روبه رو بودیم این بود که به دلیل محدودیت‌های کرونایی نمی‌توانستیم مراسم عزاداری برگزار کنیم و دیگر اینکه هیچ‌کس نمی‌توانست به منزل ما برای عرض تسلیت مراجعه کند و باعث کاهش آلام و آرامش ما بشود.
این مادر داغدیده گفت: تقریباً ۴۰ روز بعد از فوت دخترم از دانشگاه علوم پزشکی مشهد با ما تماس گرفته و در خصوص جلسات مشاوره سوگ رایگان صحبت کردند و من به همراه همسر و فرزندانم و نیز ۲ فرزند دختر مرحومم به مرکز بهداشت مراجعه کردیم که حدود ۱۵ جلسه مشاوره سوگ برای ما برگزار شد که در بازیابی روحیه و آرمش ما خیلی مؤثر بود.
این بانوی مشهدی ادامه داد: از مسوولین و مشاوران دانشگاه علوم پزشکی مشهد، به خاطر برگزاری این جلسات مشاوره سوگ تشکر می‌کنم چرا که ما اصلا نمی‌دانستیم که چنین جلساتی وجود دارد و آنها خود تماس گرفته و باعث شدند که ما به آنجا مراجعه کرده و حالمان خوب شود.
یکی دیگر از کسانی که مادر خود را سال گذشته از دست داده بود نیز به خبرنگار ایرنا گفت: پس از فوت مادرم دچار ترس و استرس شدید، منفی نگری و وابستگی شدید به فرزندانم شده بودم، به طوری که وقتی دچار یک سرماخوردگی کوچک می‌شدند نگرانی و ترس وجودم را فرا می‌گرفت که مبادا آنها هم کرونا گرفته باشند و آنها را نیز از دست بدهم.
مرضیه. م افزود: دلتنگی برای مادرم، هجوم افکار منفی و استرس‌ها، آشفتگی روحی و از دست دادن آرامشم سبب شد پس از تماس کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مشهد، برای بهره بردن از جلسات مشاوره سوگ، به مرکز بهداشت منطقه مان مراجعه کنم.
وی حضور در این جلسات را بسیار سازنده دانست و خاطرنشان کرد: شرکت در پنج جلسه مشاوره سوگ برایم بسیار مؤثر و مفید بود و اطمینان خاطر یافتم که نگرانی هایم در این شرایط، طبیعی است و تکنیک های مشاوره باعث شد آرامشم را بازیابم. همچنین به پیشنهاد کارشناس سلامت روان، پیاده روی و ورزش و مطالعه را شروع کردم که از آن موقع فعالیت بیشتری در بیرون از منزل دارم.
برپایی ۲ هزار جلسه مشاوره سوگ در خراسان رضوی
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: با مشارکت بیش از ۶۰ روانشناس تاکنون بیش از پنج هزار و ۲۰۰ نفر از اعضای خانواده افراد جانباخته بر اثر کرونا به صورت تلفنی از مشاوره سوگ بهره مند شده اند و ۲ هزار و ۲۰۰ جلسه حضوری مشاوره سوگ نیز در مناطق زیر پوشش این دانشگاه برگزار شده است.
دکتر ندا اخروی افزود: طرح حمایت و ارائه خدمات رایگان روانشناسی به خانواده‌های متوفیان کرونا همزمان با سراسر کشور از نیمه اردییهشت سال ۹۹ در مناطق زیر پوشش این دانشگاه در حال اجراست که همچنان ادامه دارد.
وی ادامه داد: برای خانواده‌های داغدار کرونایی در مناطق زیر پوشش این دانشگاه در استان خراسان رضوی به رایگان مشاوره سوگ در پنج جلسه، شامل یک جلسه ارزیابی و چهار جلسه مشاوره به صورت هفتگی توسط متخصصان و کارشناسان آموزش دیده روانشناسی برپا می‌شود.
این مسوول اظهار داشت: این ۶۰ روانشناس که در جلسات مشاوره برای خانواده‌های سوگوار با عنوان کارشناس سلامت روان همکاری دارند، دارای مدرک دکتری و یا کارشناسی ارشد روانشناسی هستند و برای این قسم مشاوره آموزش دیده‌اند و در مراکز بهداشت ارائه خدمت می‌کنند.
وی با بیان اینکه هدف از مشاوره سوگ، کمک به بازماندگان برای کنار آمدن با غم فقدان عزیز از دست رفته‌شان است، افزود: البته این به معنی فراموش کردن جانباختگان نیست بلکه یافتن راه‌هایی است که بازماندگان بتوانند در کنار حفظ و یادآوری خاطرات متوفی، زندگی سازنده ای را در پیش بگیرند.
دکتر اخروی ادامه داد: در قالب این طرح با خانواده‌های متوفیان کرونا تماس گرفته می‌شود و از آنان برای شرکت در جلسات مشاوره سوگ دعوت به عمل می‌آید.
وی گفت: فقدان و سوگ در خانواده‌های داغدیده از کرونا با توجه به عدم برپایی مراسم سوگواری، ابراز نکردن احساسات و تخلیه نشدن هیجان های دردناک، از ابعاد مختلف قابل بررسی است.
مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: در این جلسات، روانشناس از طریق تکنیک‌های همدلی با خانواده داغدار، ارتباط درمانی برقرار کرده و آنان را تشویق به تخلیه هیجانی می‌کند تا واقعیت فقدان را پذیرفته و با دردی که از فقدان تجربه می‌کنند، کنار آمده و معنای جدیدی برای این گونه تجارب دردناک بیابند.
وی ادامه داد: برای کاهش بار روانی ناشی از سوگ برای خانواده افرادی که یک یا چند عزیز خود را در این بیماری از دست داده‌اند، کارشناسان سلامت روان مراکز خدمات جامع سلامت که دوره‌های آموزشی لازم را برای کمک به افراد مصیبت دیده گذرانده‌اند با تماس تلفنی، خانواده این افراد را برای انجام مشاوره سوگ به مراکز دعوت می‌نمایند.
دکتر اخروی گفت: در شرایط همه‌گیری کرونا، کارشناسان سلامت روان مراکز بهداشت به صورت تلفنی برای افرادی که به دلیل ابتلا به کرونا دچار اضطراب یا افسردگی هستند، مشاوره روانشناختی انجام می‌دهند که در این راستا تاکنون بیش از ۹ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت حضوری تحت پوشش قرار گرفته‌اند.
وی با اشاره به اینکه افرادی که پیش از این مبتلا به اختلالی در سلامت روان بوده و با مصرف دارو بهبودی پیدا کرده‌اند، ممکن است به دلیل تشدید استرس در شرایط فعلی جامعه، با بازگشت بیماری مواجه شده و نیاز به حمایت‌های روانی داشته باشند، افزود: کارشناسان سلامت روان با این افراد نیز تماس می گیرند و خدمات روانشناختی یا پزشکی لازم را به آنان ارائه می‌کنند.
۸۰ درصد از جمعیت ۶ میلیون و ۸۷۰ هزار نفری خراسان رضوی زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستند و بقیه جمعیت این استان در ۱۷ شهرستان زیرپوشش خدمات بهداشتی و درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی سبزوار، گناباد، تربت‌حیدریه و دانشکده‌های پزشکی تربت‌جام و نیشابور هستند