استخوان جمجمه در جدول نام استخوان جمجمه, آهیانه می باشد اسکلت سر که مغز و دیگر اعضای داخل سر را محفظت می کند, استخوان جمجمه می باشد در این مقاله که درباره استخوان جمجمه می باشد درباره آن توضیحات نسبتا کاملی ارائه شده است
جمجمه یک ساختار استخوانی است که در تمامی انسان ها و حیوانات وجود دارد که به عنوان چهارچوب سر عمل می کند.جمجمه ساختار صورت را حفظ می کند و مغز را هم از صدمه دیدن حفظ می کند.
جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی ، کرانیوم نامیده می شود. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است. جمجمه مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوانهای صورت ، در جلو و پایین جعبه مغزی قرار گرفته است و اسکلت صورت را می سازد. استخوانهای جعبه مغزی ۸ عدد هستند ۴ عدد فرد و میانی و ۲ عدد زوج و طرفی هستند. استخوانهای صورت ۱۴ عدد هستند که ۶ عدد زوج و ۲ عدد فرد هستند.
در این بخش در نظر داریم تمامی استخوان های ناحیه سر و صورت را بصورت کامل توضیح دهیم. در این آموزش بطور کامل با استخوان های سر و صورت انسان از نظر آناتومی آشنا می شوید.
سر و صورت
محل قرار گرفتن : سر در انتهای ستون مهره ای ( انتهای بالائی ) به حالت تعادل قرار گرفته و با اولین مهره گردنی ( اطلس ) مفصل می شود .
اجزاء تشکیل دهنده : سر از ۲۲ استخوان تخت , نا منظم و منحنی شکل تشکیل شده است .
قسمتها : جمجمه یا کاسه سر و صورت قسمتهای سر را به وجود می آورند .
تعداد استخوانها : سر از ۲۲ استخوان که ۸ عدد کاسه سر و ۱۴ عدد صورت را می سازد به وجود آمده است .
الف ) کاسه سر یا جمجمه
جمجمه از ۸ استخوان تشکیل شده است که چهار عدد آن فرد و در وسط و دو استخوان زوج که در طرفین واقع شده است . استخوانهای فرد عبارتند از : پیشانی , پرویزنی , پروانه و پس سری و استخوان های زوج عبارتند از : آهیانه و گیجگاهی
۱- استخوان پیشانی (فرونتال)
محل قرار گرفتن : این استخوان قسمت جلو و بالای جمجمه ( پیشانی ) را ساخته است . استخوان پیشانی بخش جلویی جمجمه یا پیشانی , بخش بالایی حفره چشم و قسمت اعظم بخش جلویی کف جمجمه را به وجود می آورد . استخوان پیشانی از دو بخش راست و چپ تشکیل شده که به شکل استخوانی واحد در خواهد آمد .
۲- استخوان پرویزنی (اتموئید)
محل قرار گرفتن : پرویزنی در قسمت جلوی جمجمه و میان کاسه چشمها واقع شده است .
قسمتی از این استخوان در کف جلویی کاسه سر و قسمت دیگرش در جلوی استخوان پروانه و داخل حفره بینی واقع شده است . استخوان پرویزنی دو تیغه عمودی و افقی دارد که تیغه افقی , تیغه غربالی نام دارد و سوراخ سوراخ می باشد و رشته های عصب بویایی از آنها عبور می کند . در دو انتهای این تیغه دو محفظه به حالت معلق قرار دارد که آنها را توده های طرفی می نامند و از داخل کاسه چشم دیده می شود .
تیغه عمودی دیواره بینی را می سازد .
۳- استخوان پروانه ای (اسفنوئید)
محل قرار گرفتن : استخوان پروانه ای در قسمت جلوئی جمجمه و کف کاسه سر قرار دارد .
شکل : استخوانی نامنظم و بزرگ است و به پروانه ای که بالهایش را گسترده باشد شباهت دارد .
این استخوان تقریباً در مرکز قاعده کاسه سر واقع شده است و با تعداد زیادی از استخوانهای کاسه سر بجز استخوانهای سقف جمجمه ارتباط دارد . از یک تنه که وسط آن خالی است و سینوسهای پروانه ای را می سازد و دو بال کوچک و بزرگ در طرفین , تشکیل شده است . سطح بالایی تنه فرو رفته است و زین ترکی را به وجود می آورد که غده هیپوفیز در آن جای می گیرد . به زیر تنه دو تیغه استخوانی متصل است که به آنها زائده های بالی شکل می گویند .
۴- استخوان پس سری (اکسیپیتال)
محل قرار گرفتن : این استخوان در قسمت پشت و بخشی از کف جمجمه قرار دارد .
استخوانی لوزی شکل است که تمام قسمت پس سری را ساخته و از سه قسمت اصلی تشکیل شده است . یک تیغه استخوانی چهارضلعی به نام زائده قاعده ای یا پایه ای که در پشت آن سوراخ بزرگی به نام سوراخ پس سری که طناب نخاعی از آن عبور می کند , قرار گرفته است .
توده های طرفی که سطح زیرین آنها با اولین مهره گردنی مفصل می شود در طرفین سوراخ پس سری قرار دارند و در پایان , تیغه استخوانیس سری به نام صدف که لوزی شکل است و دارای دو سطح درون سری و برون سری می باشد . در روی سطح درون سری قسمت پشتی مخ و مخچه قرار گرفته و در روی سطح بیرونی یک برجستگی به نام برجستگی پس سری خارجی وجود دارد که از روی پوست بدن می توان آنرا لمس کرد .
۵- استخوانهای آهیانه (پاریتال)
محل قرار گرفتن : این استخوان سقف و طرفین بالائی جمجمه را می سازد .
دو استخوان آهیانه به طور قرینه در طرفین بالای کاسه سر قرار دارند و مانند دو تیغه استخوانی چهارضلعی مقعر ( مربع مستطیل مقعر ) قسمت اعظم سقف کاسه سر را می سازند .
۶- استخوانهای گیجگاهی (تمپورال)
محل قرار گرفتن : این استخوان در پهلوها و قسمتی از کف کاسه سر واقع شده اند .
استخوان گیجگاهی از سه بخش تشکیل شده است . اول خاره که هرمی شکل است و در قاعده کاسه سر واقع شده است . قسمت دوم صدف نام دارد که ناحیه گیجگاهی را تشکیل می دهد .
در زیر صدف زائده ای از زیر این استخوان خارج می شود که زائده گونه ای نام دارد و با استخوان گونه مفصل شده و قوس گونه ای را به وجود می آورد . این قوس در زیر پوست قرار داشته و بسیار ظریف است به طوری که در اثر ضربه مستقیم فورا می شکند .
قسمت سوم زائده پستانی می باشد که در قاعده خاره واقع شده است . درون این زائده حجره حجره بوده و با گوش میانی در ارتباط است و اگر گوش میانی چرکی شود ممکن است عفونت به ماستوئید هم سرایت کرده و عفونت ماستوئیدی ایجاد نماید . میان زائده ماستوئیدی و صدف سوراخ گوش خارجی وجود دارد . گوش میانی و گوش داخلی هم در ضخامت خاره قرار گرفته اند .
درزهای سر
اصلاح درز ( به معنی شکاف ) که منحصرا می توان آنها را در استخوان های سر مشاهده کرد به مفصل غیر متحرک گفته می شود . ضمناً بافت پیوندی موجود در میان درزهای مختلف استخوان های سر بسیار کم است . چهار درز اصلی سر عبارتند از :
۱- درز تاجی که بین استخوان پیشانی و دو استخوان آهیانه قرار دارد .
۲- درز سهمی که حد واسط دو استخوان آهیانه است .
۳- درز لامی که بین استخوانهای آهیانه و پس سری واقع شده است .
۴- درز آهیانه گیجگاهی که در بین استخوانهای گیجگاهی و آهیانه واقع شده است .
با توجه به تصاویر ۱۳ الی ۱۰ به محل دقیق قرار گرفتن این درزها پی خواهید برد . اساس درزها نمونه و معرف استخوانهایی هستند که آنها را به وجود می آورند . برای مثال درز پیشانی بینی که به درز تاجی معروف است میان استخوانهای بینی و پیشانی واقع شده است .
ملاجهای سر
استخوان بندی جنین تازه شکل گرفته از غضروف یا غشاء رشته ای به شکل استخوان تشکیل شده است . در پی این مرحله , استخوان به آرامی جای بافتهای بالا را پر می کند . هنگام تولد فضاهایی به شکل غشاء میان استخوانهای جمجمه مشاهده می شود . این محلها که به نقاط نرم موسومند به قسمتهایی گفته می شوند که امر استخوانی شدن در آنها به طور کامل انجام نگرفته است . این مناطق امکان تحت فشار قرار گرفتن سر را هنگام تولد به وجود می آورد . پزشکان ملاجها را در تعیین موقعیت سر نوزاد هنگام وضع حمل مفید تشخیص می دهند . گرچه نوزاد هنگام تولد ملاجهای زیادی دارد اما محل قرار گرفتن شش ملاج از این تعداد ثابت هستند .
۱- ملاج جلوئی ( پیشانی )
این ملاج در میان دو زاویه استخوانهای آهیانه و دو بخش استخوان پیشانی قرار گرفته است . این ملاج تا حدودی الماس شکل بوده و بزرگترین آنها محسوب می شود . غالباً بین سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی این ملاج بسته می شود .
۲- ملاج پشتی (پس سری )
این ملاج میان دو استخوان آهیانه و پس سری قرار گرفته است . ملاج پشتی به مقدار قابل ملاحظه ای از ملاج جلوئی کوچکتر است . شکل آن مانند الماس بوده و حدود ۲ ماه پس از تولد بسته می شود .
۳- ملاج جلوئی جانبی ( پروانه ای )
دو ملاج جلوئی جانبی در سر وجود دارد که هر یک در یک طرف سر و در محل اتصال استخونهای پیشانی , آهیانه , گیجگاهی و پروانه ای قرار گرفته است . این ملاجها نسبتاًٌ کوچک بوده و شکل نا منظمی دارند . حدود ماه سوم تولد ملاجهای جلوئی _ جانبی بسته می شوند .
۴- ملاجهای پشتی جانبی ( ماستوئیدی )
این ملاجها نیز دو عدد بوده و هر کدام در یک طرف سر و در محل اتصال استخوان های آهیانه , پس سری و گیجگاهی قرار گرفته اند . شکل این ملاجها تا حدودی نامنظم بوده , بسته شدن آنها ۱ تا ۲ ماه بعد از تولد آغاز می شود اما تا یکسالگی ادامه خواهد یافت .
ب ) استخوانهای صورت
استخوان بندی صورت از استخوانهایی با اشکال نا منظم تشکیل شده است که به قسمت جمجه ای سر متصل شده و تقریباً تمام بخش جلوئی کاسه سر را به خود اختصاص داده است . استخوانهای صورت عبارتند از : بینی (جفت ) , فک بالایی ( جفت ) , گونه ای ( جفت ) , فک پایینی ( فرد ) , اشکی ( جفت ) , کامی ( جفت ) , شاخک پائینی ( جفت ) و تیغه ای ( فرد ) .
۱- استخوانهای بینی
محل قرار گرفتن : این دو استخوان پهلو به پهلو ی یکدیگر در بخش میانی و بالائی صورت قرار گرفته اند و پایه و قسمتی از پل بینی را می سازند .
استخوانهائی کوچک , باریک و مستطیلی هستند .
دو استخوان کوچک و چهار گوش هستند که قسمت بالائی آنها باریکتر و ضعیفتر از قسمت پائینی آنهاست و در بخش میانی به یکدیگر جوش خورده و قسمت استخوانی بینی را به وجود می آورند .
۲- استخوان فک بالائی
این استخوانها در ردیف بزرگترین استخوانهای صورت قرار دارند .
محل قرار گرفتن : فک بالائی قسمت اصلی استخوان بندی بخش بالائی و میانی صورت را به خود اختصاص داده اند .دو توده بزرگ چهار ضلعی هستند و به تنهایی آرواره بالائی صورت را می سازند . از به هم جوش خوردن این دو استخوان در وسط , کام استخوانی ساخته می شود که حفره های بینی را از حفره دهان جدا می کند . در ضخامت هر یک از این دو استخوان حفره بزرگی به نام شکاف ( سینوس ) فک بالائی وجود دارد که در بالا با کاسه چشم , در داخل با حفره بینی و در پایین با ریشه دندانهای آسیاب ارتباط دارد و به همین دلیل است که ایجاد ناراحتی در این حفره ها ( سینوزیت ) در چشم و دندان ایجاد درد می کند و ترشحات آن به داخل حفره های بینی می ریزد .
حفره های فوق بینی
غالباً هنگام بحث درباره استخوانهای جمجمه به نام حفره یا سینوس برخورد می کنیم . این حفره ها که سینوسهای فوق بینی خوانده می شوند در میان استخوانهای نزدیک به حفره بینی قرار دارند . استخوانهای جمجمه که این سینوسها در آنها قرار گرفته اند عبارتند از : پیشانی , پروانه ای , پرویزنی و فک بالایی . سینوسهای پرویزنی از یک سری حفره به نام سلولهای پرویزنی تشکیل شده اند که تعداد آنها بین ۳ الی ۱۸ سلول متغییر است . هر گونه تورم در غشاء این سینوسها به نوعی عفونت به سینوزیت منجر می شود و اگر این تورم به حدی باشد که مجرای بینی را مسدود نماید فشار مایع زیاد شده و به سردردهای سینوسی منجر خواهد شد .
۳- استخوان گونه
محل قرار گرفتن : در قسمت بالائی و جانبی صورت قرار گرفته , بخش برجسته گونه را می سازد .
شکل : استخوان گونه تقریباً الماس شکل است و در زبان متداول گونه گفته می شود .
۴- استخوان فک پائینی
محل قرار گرفتن : در قسمت پائینی صورت قرار دارد و آرواره پائین را به وجود می آورد .
شکل : نامنظم ( نعل اسبی شکل )بزرگترین و قویترین استخوان صورت و تنها استخوان متحرک در سر است . فک پائینی را از دو قسمت , افقی به نام تنه و عمودی به نام شاخه صعودی که با تنه زاویه ای می سازد و آنرا زاویه فکی می گویند , تشکیل شده است . تنه , باریک و نعل اسبی شکل است و کناره افقی آن دارای حفره هایی است که دندانهای فک پائینی در آن قرار دارند . این استخوان در بالا با استخوان گیجگاهی مفصل شده و مفصل گیجگاهی فکی را می سازند . این مفصل تنها مفصل متحرک سر و صورت است
۵- استخوان اشکی
محل قرار گرفتن : قسمت داخلی حفره چشم .
شکل : مستطیلی . کوچکترین استخوانهای صورت بوده که به شکل و اندازه یک ناخن انگشت در طرف داخل هر یک از کاسه های چشم قرار گرفته اند . این دو استخوان در ساختن دیواره داخلی حفره بینی شرکت می کنند . همچنین استخوانهای اشکی در پائین , مجرای اشکی را تشکیل می دهند که ترشحات آنها به داخل حفره های بینی می ریزند .
۶- استخوان کامی
محل قرار گرفتن : در پشت فک بالائی قرار گرفته و در ساختن قسمت پشتی حفره بینی , بخش پشتی و سقف دهان و کف کاسه چشم شرکت می کند .
شکل : نامنظم ( این استخوان به شکل است )
هر یک از استخوانهای کامی از یک تیغه عمودی که قسمت پشتی حفره بینی را محدود می کند و یک تیغه افقی که بخش پشتی کام استخوانی دهان را می سازد , تشکیل شده است .
۷- استخوان شاخک تحتانی
محل قرار گرفتن : به طور افقی قرار گرفته و بخشی از دیواره جانبی حفره بینی را می سازد .
شکل : استخوانی نامنظم , باریک و برگ بید مانند است .
۸- استخوان تیغه ای
محل قرار گرفتن : در روی محور میانی قرار دارد و بخش پائینی و پشتی دیواره بینی را تشکیل می دهد .
شکل : باریک و چهار ضلعی است .
استخوان واحدی است که به طور عمودی در وسط حفره های بینی قرار دارد .
۹- استخوان لامی
محل قرار گرفتن : بخش جلویی و بالائی گردن .
شکل : استخوانی است به شکل u یا نعل اسب .
لامی به لاتین , U شکل معنی می دهد . این استخوان جزء استخوان بندی محوری می باشد اما استخوانی بی مانند است زیرا با هیچ استخوان دیگری مفصل نمی شود و تنها توسط رباطهائی که از زائده نیزه ای استخوان گیجگاهی به آن متصل است به حالت معلق قرار دارد . لامی در گردن , میان فک پائینی و حنجره قرار دارد و زبان را حمایت کرده , نقطه اتصالهائی برای بعضی از عضله های زبان به وجود می آورد . دارای یک تنه است که مستقیما به طرف جلوی بدن قرار گرفته و دو جفت زائده به نام شاخ بزرگ و کوچک . شاخهای بزرگ زوائد نسبتاً بزرگی هستند که از بخش جانبی تنه به طرف پشت امتداد می یابند و هر چه به پشت نزدیکتر می شوند از ضخامت آنها کاسته شده و به یک تکمه یا برجستگی بزرگ مدور منتهی می شود . دو شاخ کوچک که مخروطی شکل هستند به طور مایل و جانبی و از محل اتصال شاخهای بزرگتر به طرف بالا می روند .