بالا رفتن سن در کنار فرآیند فرسایش تدریجی و مستمر ضربه‌گیرهای طبیعی بدن یا همان دیسک‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات باعث ضعیف شدن پایین کمر می‌شود. وقتی دیسک‌های ستون فقرات آسیب می‌بیند، کمردرد شدیدی شروع می‌شود که ممکن است رو به پایین در عصب‌های کشیده شده در امتداد پا منتشر شود. علائم فتق دیسک گاهی بدون هیچ علت مشخصی بروز می‌یابد و گاهی نیز در اثر تقلای شدید برای بلند کردن بارهای سنگین شروع می‌شود.
درد ناشی از فتق دیسک کمر ممکن است کوتاه مدت باشد یا بیش از شش هفته طول بکشد؛ سیستم دفاعی طبیعی بدن در این مدت سعی می‌کند تا آسیب ناشی از بیماری فرسایشی دیسک را برطرف کند. درد در طول حمله کمردرد بر عصب‌های مجاور هم اثر می‌گذارد و باعث گرفتگی و اسپاسم دردناک در ناحیه پایین کمر، از جمله پا و پایین پا می‌شود. بیماران ممکن است هنگام ایستادن دچار بی‌حسی یا ضعف شوند. علائم فتق دیسک معمولاً فقط یک سمت بدن را درگیر می‌کند. درد در ۴۸ نخست حمله کمردرد معمولاً بیشترین شدت را دارد.
روش‌های درمان خانگی دیسک کمر
چنانچه درد فتق دیسک ملایم باشد، کاهش التهاب به تسکین درد کمک می‌کند. برای مثال گذاشتن پد گرمایی یا کیسه یخ روی ناحیه دردناک روش موثری برای تسکین موقتی درد و کاهش التهاب است. دو بار در روز به مدت ۱۰ ـ ۱۵ دقیقه روی شکم دراز بکشید و یک یا دو بالش را زیر مفاصل ران بگذارید. اگر دردتان بعد از امتحان کردن این درمان‌های خانگی آرام نشد، حتماً به متخصص طب فیزیکی مراجعه کنید تا معاینه کاملی را انجام بدهند.متخصصین روش‌های محافظه کارانه‌تری را در زمان شروع درد برای تسکین درد کمر توصیه می‌کنند؛ در ادامه این روش‌ها را توضیح می‌دهیم.
مصرف مسکن
مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین یا داروهای بدون نسخه غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDS) توصیه می‌شود. داروهای مسکن را طبق دستور پزشک برای رفع درد، التهاب، درد مفصل و حساسیت به لمس مصرف کنید. داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب برای درمان مشکلات کمر مزمن ناشی از جراحی تجویز نمی‌شود.
کیسه یخ
توصیه می‌شود که در ۴۸ ساعت نخست حمله درد از کیسه یخ برای رفع التهاب استفاده کنید. ماساژ با یخ به آهسته شدن تکانه‌های عصبی و رفع التهاب کمک می‌کند و به این ترتیب مانع از گرفتگی عضلات می‌شود. کمپرس سرد باعث منقبض شدن رگ‌ها می‌شود و وقتی کمپرس برداشته می‌شود، خون دوباره ناحیه دردناک را پر می‌کند و به این ترتیب فرآیند تسکین درد و التیام بافت آسیب دیده تسریع می‌شود.
شل کننده‌های عضلانی
پزشک داروهای شل کننده عضلانی را برای یک دوره کوتاه مدت تجویز می‌کند. از پرکاربردترین شل کننده‌های عضلانی می‌توان به باکلوفن، کلرزوکسازون، سیکلوبنزاپرین، دانترولن، دیازپام و متاکسالون اشاره کرد.
گرما درمانی
پد حرارتی، کیسه آب گرم، بستن با پارچه گرم و حتی حمام آب داغ در دو روز نخست حمله درد برای رفع گرفتگی عضلات مفید است. گرما باعث کشیده شدن بافت‌های نرم، اتساع رگ و کاهش سیگنال‌های درد می‌شود و به این ترتیب درد و ناراحتی را تسکین می‌دهد.
گرما درمانی و سرما درمانی متناوب
گرما درمانی و سرما درمانی متناوب به تسهیل فرآیند بهبود کمک می‌کند. به بیماران توصیه می‌شود که فعالیت‌های سبک را هر چه سریع‌تر شروع کنند تا دچار درد و خشکی مفصل نشوند.تزریق استروئید در فضای اپیدورال درمان درازمدتی برای تسکین درد فتق دیسک کمر است.
مطالعات نشان می‌دهد که تزریق اپیدورال برای بیمارانی که به دلیل فتق دیسک و تنگی کانال نخاعی دچار درد سیاتیک شده‌اند، مفید است. درد بیماران تا یک سال بعد از تزریق به نصف تقلیل می‌یابد.اگر از کمردرد مزمن رنج می‌برید، ممکن است پزشک عمومی شما را به متخصص درد معرفی کند. پزشکان روش‌های مدیریت درد غیرتهاجمی و جامع را برای عارضه‌های مزمن مختلف توصیه می‌کنند.
دقت در حرکات
بسیار مهم است که فشار روی دیسک را به حداقل برسانید. از پوشیدن کفش پاشنه بلند، خوابیدن روی شکم و ایستادن یا نشستن طولانی مدت خودداری کنید. هنگام بلند کردن بارهای سنگین خم نشوید و به جای کمر از زانوها و لگنتان استفاده کنید. از خم شدن و دراز کردن مکرر دست پرهیز کنید. همچنین سعی کنید که در زمان نشستن یا ایستادن حالت اندامی مناسبی داشته باشید.
دیگر روش‌های درمان دیسک کمر
ورزش
نرمش‌ها و تمرین‌های کششی متعددی برای تسکین درد ناشی از فتق دیسک وجود دارد. متخصص فیزیوتراپی روش صحیح انجام این تمرین‌ها را آموزش می‌دهد تا فشار کمتری به دیسک وارد شود و فشار ناشی از حرکات اشتباه روی ستون فقرات کمتر شود. به موازات قوی‌تر شدن عضلات ستون فقرات، فشار کمتری به دیسک وارد می‌شود و به این ترتیب درد از بین می‌رود.
مراجعه به متخصص فیزیوتراپی
کمر درد اکثر بیماران با مراجعه به متخصص فیزیوتراپی تسکین می‌یابد و متخصص تمرین‌هایی را برای بازآموزی بدن به بیمار آموزش می‌دهد که از بروز کمردرد و گردن درد در آینده پیشگیری می‌کند. حتماً به طور هم‌زمان هم به پزشک و هم به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید تا دوران بهبود هر چه سریع‌تر طی شود.
جراحی
از آنجایی که اکثر موارد فتق دیسک را می‌توان به کمک فیزیوتراپی و درمان‌های غیرجراحی با موفقیت درمان کرد، جراحی صرفاً برای موارد بسیار شدید توصیه می‌شود. بسیاری از روش‌های جراحی فتق دیسک کم‌تهاجمی هستند و نرخ موفقیت بالایی هم دارند، اما دوران بهبود آنها طولانی است. اگر جراحی ضرورت داشته باشد، فیزیوتراپی برای توانبخشی عضلات ستون فقرات و بهبود عملکرد مفاصل ستون فقرات لازم است تا به این ترتیب بیمار به طور کامل بهبود یابد و از فتق دیسک در ناحیه بالا و پایین جراحی پیشگیری شود.
اگر پزشک توصیه به انجام جراحی کرد، حتماً درباره نقاط قوت وضعف عمل و خطرهای احتمالی با پزشک مشورت کنید. جراحی‌های زیر برای درمان فتق دیسک انجام می‌شود:
- دیسککتومی: جراح بخشی از دیسک آسیب دیده یا تمام آن را برمی‌دارد تا فشار از روی عصب‌های نخاعی برداشته شود. عمل دیسککتومی را می‌توان به روش باز یا بسته (میکرودیسککتومی) با حداقل تهاجم انجام داد.
- لامینکتومی: جراح بخش‌هایی از مهره، موسوم به لامینا را برمی‌دارد تا فضای بیشتری در اختیار عصب‌های ستون فقرات قرار بگیرد و با رفع فشار از روی عصب‌ها، درد نیز از بین برود.
- فیوژن ستون فقرات: جراح دیسک را برمی‌دارد، سپس مهره‌ها را به هم جوش می‌دهد تا حرکت ستون فقرات کمتر شود. فیوژن ستون فقرات یا خشک کردن مهره‌ها ستون فقرات را پایدار می‌کند و فشار روی عصب‌های نخاعی را برطرف می‌کند.
دیسک کمر چه نشانه‌ها و علائمی دارد؟
برخی بیماران دچار فتق دیسک هیچ گونه علائمی را تجربه نمی‌کنند؛ اما برخی با علائم شدید و ناتوان کننده‌ای مواجه می‌شوند. نوع علائم به محل فتق دیسک بستگی دارد. درد سیاتیک شایع‌ترین علامت فتق دیسک است. درد تیز و تیر کشنده‌ای که از باسن رو به پایین در پشت یک پا منتشر می‌شود، علامت مشخصه سیاتیک است؛ این درد ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک است. دیگر علائم ناشی از فتق دیسک شامل موارد زیر می‌شود:
- درد پایین کمر
- درد پا یا بازو
- احساسات غیرعادی مانند گزگز، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن یک بازو، یک پا یا باسن
- احساس سوزش در شانه‌ها، گردن، بازو یا وسط پشت بدن
- ضعف عضلات
اختلال در عملکرد روده یا مثانه می‌تواند نشانه ابتلا به سندرم کودا اکوینا باشد ـ این سندرم یکی از عوارض جدی اما نادر فتق دیسک است و به درمان فوری نیاز دارد.
آیا می‌توان از فتق دیسک کمر جلوگیری کرد؟
تغییرات زیر را برای پیشگیری از فتق دیسک در سبک زندگیتان ایجاد کنید:
- به طور منظم ورزش کنید، به ویژه نرمش‌هایی را انجام بدهید که عضلات بالاتنۀ نگهدارندۀ ستون فقرات را تقویت می‌کند.
- حالت اندامی مناسب را رعایت کنید تا فشار کمتری به ستون فقرات و دیسک‌ها وارد شود.
- اشیای سنگین را به روش صحیح بلند کنید؛ یعنی این که هنگام بلند کردن اشیاء نچرخید، از کمر خم نشوید و به جای کمر از پاهایتان استفاده کنید.
- وزنتان را در حد سالم نگه دارید، چون اضافه وزن فشار بیشتری را به ستون فقرات و دیسک‌ها وارد می‌کند.
منبع: وب سایت مرکز جامع توانبخشی امید