روی یا همان زینک (Zinc) یک ماده معدنی ضروری است که در واکنشهای بسیاری در بدن انسان نقش داشته و کمبود آن باعث عوارض جدی می گردد.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، این ماده در بدن خود به خود تولید نشده و باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌هایی که عمدتا در قالب قرص زینک عرضه می‌شوند مصرف شود. اما خواص روی برای بدن چیست و بهترین منابع غذایی آن کدامند؟ موارد مصرف قرص روی چیست؟ مقدار نیاز روزانه بدن به زینک چقدر است؟
نقش روی در بدن چیست؟
روی برای فعالیت بیش از صد آنزیم مختلف در بدن انسان مورد نیاز است. وجود روی برای عملکرد صحیح سیستمم ایمنی در مبارزه با باکتری‌ها و ویروس های مهاجم به بدن، ساخت پروتئین‌ها و ماده ژنتیکی در سلول‌ها (DNA)، ترمیم زخم‌ها و تقسیم سلولی الزامی است. روی همچنین ماده‌ای ضروری برای رشد و نمو جنین در زمان حاملگی، رشد و نمو کودک و رسیدن فرد به بلوغ جنسی به حساب آمده و برای عملکرد صحیح سیستم بویایی و چشایی نیز مورد نیاز است.
تقویت سیستم ایمنی
از مهم‌ترین خواص روی برای بدن تقویت و بهبود سیستم ایمنی است. به دلیل ضروری بودن روی برای عملکرد و پیام‌دهی سلول‌ها، کمبود این ماده منجر به ضعف واکنش سیستم ایمنی خواهد شد.
مکمل روی نیز سبب تحریک سلول‌های ایمنی خاص شده و استرس اکسیداتیو را کاهش می‌هد. به عنوان مثال، یک بررسی از هفت مطالعه نشان داد که مصرف ۸۰ تا ۹۲ میلی‌گرم زینک در روز می‌تواند دوره سرماخوردگی را تا ۳۳ درصد کاهش دهد.
تسریع روند بهبودی زخم‌ها
از روی در بیمارستان‌ها برای درمان ، زخم‌ها و سایر آسیب‌های پوستی استفاده می‌شود. از آنجا که این ماده معدنی نقش مهمی در سنتز کلاژن، عملکرد ایمنی و پاسخ التهابی بدن ایفا می‌کند، وجود آن برای بهبودی کامل و مناسب ضروری است.
در واقع، حدود ۵ درصد از کل روی بدن که میزان قابل توجهی است در پوست ذخیره شده است. درحالی که کمبود روی می‌تواند به کند شدن روند بهبودی زخم‌ها منجر شود؛ استفاده از مکمل روی تسریع فرایند بهبودی را در پی خواهد داشت.
کاهش خطر بیماری‌های مرتبط با افزایش سن
از دیگر خواص روی می‌توان به نقش این ماده معدنی در جلوگیری از ابتلا به برخی بیماری‌ها و شرایط پزشکی اشاره کرد که معمولا در پی افزایش سن پدیدار می‌شوند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به ذات‌الریه، عفونت و انحطاط عضلانی مرتبط با سن اشاره کرد که مصرف ۴۵ تا ۸۰ میلی‌گرم زینک در روز می‌تواند به کاهش ریسک ابتلا به آن‌ها کمک کند.
درمان اسهال حاد در کودکان
تحقیقات بسیاری در مورد تاثیر خواص روی در کنترل و درمان بیماری های مختلف انجام گردیده و یا در حال انجام است. از جمله این موارد می توان به تاثیرات مثبت روی در درمان و یا کاهش دوره اسهال حاد در کودکان اشاره کرد و به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی (WHO) در حال حاضر درمان اسهال حاد در کودکان را با مکمل روی توصیه می‌نماید.
درمان آکنه
آکنه یک بیماری رایج پوستی است که حدود ۹٫۴ درصد کل جمعیت جهان از آن رنج می‌برند. انسداد غدد چربی، باکتری‌ها و التهاب پوستی از دلایل بروز آکنه هستند. برخی مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که درمان پوستی و خوراکی زینک می‌توانند با کاهش التهاب، مهار رشد باکتری پروپیونی آکنه و فرونشاندن فعالیت غدد چربی به درمان آکنه کمک کنند.
از سوی دیگر، مقدار روی در بدن افراد دچار آکنه نیز کم‌تر است و به همین دلیل است که مصرف مکمل روی به این افراد توصیه می‌شود.
منابع غذایی حاوی روی
صدف خوراکی (Oyster) بیشتر از هر ماده غذایی دیگر دارای روی است. در۸۵ گرم صدف پخته شده، ۷۴ میلی گرم روی وجود دارد که تقریبا حدود پنج برابر نیاز روزانه بزرگسالان به این ماده خواهد بود. از دیگر منابع غنی روی می توان به ترتیب به گوشت گوساله، خرچنگ (Crab)، خرچنگ دریایی (Lobster)، گوشت خوک، مرغ و ماهی اشاره کرد.
روی در منابع گیاهی نیز یافت می‌شود اما مقدار آن کم‌تر از منابع حیوانی است. در میان منابع گیاهی، غلات غنی شده صبحانه، انواع آجیل به خصوص بادام هندی (Cashew) و بادام (Almond)، حبوبات، غلات کامل به خصوص Oatmeal و لبنیات حاوی روی هستند. باید توجه داشت که ماده روی باید هر روز در رژیم غذایی وجود داشته باشد و در غیر این صورت فرد دچار کمبود روی می‌گردد، زیرا بدن انسان هیچ سیستم مشخصی برای ذخیره سازی روی درون خود ندارد.
میزان روی مورد نیاز روزانه
نیاز روزانه بدن به زینک بر اساس سن و جنس متفاوت است. مثلا کودکان زیر شش ماه به ۲، هفت ماهه تا سه ساله به ۳، چهار تا هشت ساله به ۵ و نه تا سیزده ساله به ۸ میلی گرم روی در روز نیاز دارند. نیاز روزانه بدن به زینک در سنین بالای چهارده سال به حدود ۱۱ میلی گرم برای پسران و مردان بالغ و حدود ۹ میلی گرم برای دختران و زنان بالغ افزایش می‌یابد.
زنان در زمان حاملگی و شیردهی کمی بیشتر و در حدود ۱۲ تا ۱۳ میلی گرم در روز نیازمند مصرف روی هستند. اغلب افراد مقادیر کافی از ماده روی را در رژیم روزانه خود دریافت می نمایند و در نتیجه نیازی به مصرف مکمل روی ندارند. با این حال، برخی افراد ممکن است به دلایل مختلف با کمبود روی مواجه شوند که در این صورت برای تامین نیاز روزانه بدن به روی، استفاده از انواع مکمل روی در آن‌ها توصیه می‌شود.
عوارض کمبود روی
از مهم‌ترین عوارض کمبود روی در بدن به دوران حاملگی در زنان مربوط می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در رشد جنین گردد. کمبود این ماده در دوران نوزادی و کودکی نیز باعث اختلالات رشد، و در سنین بلوغ منجر به اختلالات در بلوغ جنسی (تاخیر در بلوغ جنسی در هر دو جنس و عدم نزول بیضه ها به داخل کیسه بیضه در پسرها) می‌گردد.
از دیگر عوارضی که کمبود روی در بدن ممکن است ایجاد کند می‌توان به از دست دادن اشتها، اسهال، کاهش وزن، ریزش موها، اشکال در عملکرد سیستم ایمنی و بهبود زخم ها، ضایعات پوستی و چشمی و اختلال در حس بویایی و چشایی اشاره کرد. با این حال، باید توجه داشت که بروز هیچ یک از مشکلات ذکر شده به تنهایی مختص کمبود روی نبوده و لذا تشخیص کمبود روی تنها باید توسط پزشکان و افراد متخصص صورت پذیرد.
گروه‌هایی که بیشتر در خطر کمبود روی هستند
برخی از افراد بیشتر در خطر کمبود و عدم بهره‌مندی از خواص زینک برای بدن هستند. جذب روی در افراد مبتلا به بیماری های التهابی روده مانند بیماری کرون (Crown’s Disease) یا کولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis) و کسانی که جراحی های دستگاه گوارش برای کاهش طول روده‌ها انجام داده اند، کاهش می‌یابد.
افراد گیاهخوار نیاز به مصرف مقادیر بیشتری روی در رژیم غذایی دارند، زیرا منابع گیاهی حاوی روی کم‌تری هستند و وجود بعضی مواد در غذاهای گیاهی جلوی جذب کامل روی را می‌گیرد.
کودکانی که در سنین بالای شش ماه به تغذیه با شیر مادر ادامه می دهند ولی از سایر منابع غذایی استفاده چندانی نمی کنند، ممکن است در معرض خطر کمبود روی باشند زیرا شیر مادر حاوی مقادیر کافی از عنصر روی برای سنین بالاتر از شش ماه نمی باشد.
افراد معتاد به الکل در معرض خطر سوء جذب مواد غذایی و ماده روی هستند. بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل (Sickle Cell Anemia) نیز ممکن است از جمله کسانی باشند که در خطر کمبود زینک قرار دارند.
موارد استفاده قرص روی چیست؟
مکمل روی در انواع مختلف تزریقی، پوستی و خوراکی موجود است که قرص روی متداول‌ترین نوع خوراکی آن به حساب می‌آید و حتما آن را در قفسه داروخانه‌ها مشاهده کرده‌اید. اما موارد استفاده از قرص روی چیست و به چه کسانی توصیه می‌شود؟
همانطور که عنوان شد معمولا همه افراد می‌توانند زینک مورد نیاز خود را از طریق منابع غذایی دریافت کنند و نیازی به مصرف قرص روی در آن‌ها نیست اما با این حال، افرادی که در خطر کمبود این ماده معدنی قرار دارند بهتر است در مورد استفاده از مکمل زینک با پزشک خود مشورت نمایند. مصرف خودسرانه قرص روی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و در صورت مصرف زیاد ممکن است عوارض بالا بودن روی در بدن را برای شما به همراه داشته باشد.
عوارض بالا بودن روی در بدن
مصرف بیش از حد روی باعث از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ، اسهال، کرامپ شکمی و سردرد می گردد. مسمومیت با روی معمولا با مصرف مکمل‌ها اتفاق می‌افتد. مصرف بیش از حد روی می‌تواند باعث اختلال در جذب آهن و مس از دستگاه گوارش و به دنبال آن کم خونی گردد. البته، همانطور که عنوان شد عوارض بالا بودن روی در بدن در اثر مصرف بی رویه مکمل‌ها رخ داده و امکان بروز آن از طریق منابع غذایی روی تقریبا نادر است.