ناخن یک محصول کراتینی مرده است که شاید مهم ترین نقش آن به نظر شما زیبایی باشد, اما مهم ترین وظیفه آن حفاظت از انتهای انگشتان دست و پاست
ناخن یک محصول کراتینی مرده است که شاید مهم‌ترین نقش آن به نظر شما زیبایی باشد، اما مهم‌ترین وظیفه آن حفاظت از انتهای انگشتان دست و پاست. گاهی ایجاد تغییراتی روی ناخن ما را نگران می‌کند در صورتی که ممکن است ناشی از ضربه‌ای خفیف باشد، اما گاهی تغییرات آن خبر از بیماری مهمی می‌دهد. علاوه بر این، پزشکان می‌توانند از روی ظاهر آن به بسیاری از بیماری‌ها پی ببرند. درباره سلامت ناخن، بیماری‌ها و بهداشت آن در این نوشتار، بخوانید تا بیشتر بدانید.
قبل از هر چیز شاید لازم باشد بدانیم ناخن سالم چه ویژگی‌های ظاهری‌ای دارد تا بدانیم چه زمانی باید نگران شویم و چه زمانی صبر کنیم تا همه چیز به حالت قبل برگردد.
دکتر طباطبایی، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به جام‌جم میگوید: ناخن سالم سطحی نرم، کمی محدب و شکل مستطیل، گرد، مربع و شفاف دارد و با افزایش سن، بتدریج خطوط طولی، خشک و غیرشفاف روی آن به وجود می‌آید. ناخن طبیعی به علت جریان خون موجود در بستر آن صورتی‌رنگ است و در انتهای ناخنها معمولا خطوط سفید عرضی دیده می‌شود که به علت ضربه‌های معمولی و جزئی است که روزانه به ناخنها وارد می‌شود و طبیعی است.
او می‌افزاید: ضخامت ناخنی که از زیر پوست خارج می‌شود تا نوک آن بتدریج بیشتر می‌شود و با افزایش سن، ضخامت ناخنها کم‌کم افزایش می‌یابد (بخصوص در ۲۰ سال اول عمر). به گفته این متخصص پوست، نازک شدن غیرطبیعی ناخنها به علت اختلال ریشه و ضخیم‌شدن غیرطبیعی آن به دلیل اختلال بستر ناخن اتفاق می‌افتد.
تغییرات غیرطبیعی ناخنها، اختلال و بیماریهای مشکوک
دکتر طباطبایی میگوید: یکی از تغییرات ناخنها، ایجاد شیار عرضی روی آن است که توقف موقت رشد ریشه را نشان می‌دهد، اما گاهی این توقف رشد ریشه طولانی و باعث فقدان ناخن می‌شود. او ادامه می‌دهد: این علامت در صورت اصابت ضربه‌های مداوم به ناخنها، مانیکورکردن و ور رفتن مداوم با ناخنها مانند جویدن دیده می‌شود. همچنین بیماریهای قارچی، اگزما، باکتری‌هایی که باعث عفونت پوست دور ناخنها می‌شوند، بیماریهای عمومی، مصرف داروهای شیمیایی ضدسرطان، تب بالا و طولانی‌‌مدت، بیماریهای ویروسی و کاهش جریان خون انتهای انگشتان هم ممکن است باعث بروز این مشکل شود.
این متخصص پوست از دیگر تغییرات ظاهری را که ممکن است در ناخن مشاهده شود، ایجاد نقاط ریز فرورفته و متعدد می‌داند و میگوید: این عارضه در مبتلایان پسوریازیس، اگزمای ارثی و بیماری خودایمنی دیده می‌شود.
به گفته این استاد دانشگاه، گاهی خطوط طولی متعدد در ناخنها دیده می‌شود و ناخنها نازک می‌شوند که این بارزترین نشانه بیماری لیکن‌پلان (بیماری التهابی نسبتا شایع پوست و مخاط) است.
اگر روی ناخن‌تان لک سفید ایجاد شد…
گاهی لک‌ها و خطوط سفیدرنگ در صفحه ناخنها دیده می‌شود که به علت اختلال در کار ریشه ناخن‌هاست. دکتر طباطبایی با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: صفحه ناخن با این‌که حاوی این لک‌های سفید است، اگر شفاف و ضخامتش طبیعی باشد، احتمالا به علت ضربه‌های خفیف و آهسته ولی مکرر به ناخن‌های دست (مثلا حین ورزش والیبال) ایجاد شده و خطوط سفید اغلب به دلیل مانیکور بروز می‌کند. سفیدشدن یکدست ناخنها هم معمولا ارثی است.
به گفته این استاد دانشگاه، سفیدشدن موقت تمام صفحه ناخن هم در برخی افراد دیده می‌شود که می‌تواند به علت محرومیت بستر ناخن از خون باشد؛ مانند فشار دادن ناخن با دست که موقتا ناخن را رنگ‌پریده می‌کند. او در ادامه از عارضه شایعی میگوید که شاید خیلی از ما با آن آشنا باشیم، ولی ندانیم گاهی لازم است جدی‌اش بگیریم: در برخی افراد ناخنها نازک و شبیه قاشق گرد می‌شود. ناخن‌های قاشقی‌شکل پا در دوران کودکی می‌تواند طبیعی باشد که بعدها خودبه‌خود بهبود می‌یابد، اما در بزرگسالان به علت کم‌‌‌خونی، فقر‌آهن و عوامل شغلی است و باید برای درمان عامل زمینه‌ای اقدام کرد.
لک‌های تیره گاهی خطرناک است
دکتر طباطبایی با اشاره به این‌که لک‌های تیره در ناخنها به دلیل وجود رنگدانه طبیعی ملانین در صفحات ناخنها ایجاد می‌شود، می‌افزاید: علت این عارضه معمولا افزایش فعالیت و تعداد سلول‌های رنگساز ریشه ناخن‌هاست. این تغییر رنگ می‌تواند فقط در یک ناخن یا چند ناخن منفرد یا به صورت خطوط طولی قهوه‌ای یا سیاهرنگ دیده شود. او ادامه می‌دهد: این عارضه در افراد تیره‌پوست و سیاهپوستان، همچنین در خانم‌های باردار شایع است و با مصرف بعضی داروها هم دیده می‌شود.
این متخصص پوست در ادامه به نکته مهمی اشاره می‌کند: لک‌های تیره در ناخنها ممکن است نشانه ابتلا به ویروس HIV یا سندرم آدیسون (بیماریهای غده‌فوق‌کلیه) هم باشد و گاهی با لک‌های تیره لب‌ها و نواحی تناسلی همراه است. به گفته این استاد دانشگاه، وجود یک نوار سیاه در ناخن می‌تواند ناشی از خال رنگی ریشه ناخن یا در مواردی علت ابتلا به سرطان بسیار بدخیم ملانوم باشد.
او می‌افزاید: لک‌های تیره در انگشتان چهار و پنج پاها مثلا در دونده‌ها و کوهنوردها معمولا به دلیل ضربه‌های متعدد ایجاد می‌شود. این متخصص تاکید می‌کند: در صورت وجود لک تیره طولی در ناخن، پزشک اغلب نمونه‌برداری درخواست می‌کند چون همان‌طور که گفته شد، احتمال ابتلای فرد به ملانوم وجود دارد.
دکتر طباطبایی درباره علت ایجاد لک‌های قرمز و طولی در ناخن بعضی افراد توضیح می‌دهد: علت این لک‌ها ضایعات بستر ناخن‌هاست و وجود یک خط قرمز طولی از ریشه تا نوک ناخن ممکن است نشان‌دهنده تومور خوش‌خیم در ریشه ناخن باشد، ولی وجود چند خط قرمز به علت بیماری داریر (یک نوع بیماری پوستی) است و باید با مشاهده آن به پزشک مراجعه کرد.
چرا گاهی ناخن از بسترش جدا می‌شود
دکتر طباطبایی در پاسخ این سوال میگوید: دلیل جداشدن صفحه ناخن از بستر زیرش می‌تواند ضربه شدید، التهاب بستر ناخن، عفونت یا تومور بدخیم باشد. یکی از بیماریهای شایع که باعث التهاب بستر ناخن و جداشدن صفحه آن از بستر می‌شود، بیماری پسوریازیس است که گاهی اولین علامت شروع بیماری و در مواردی آخرین علامت و نشانه وخامت بیماری پسوریازیس است.
التهاب ناخن را جدی بگیریم
دکتر طباطبایی شایع‌ترین علت التهاب، ورم و درد اطراف ناخنها را ـ که هنگام بروز آن پوست اطراف ناخن قرمز و چرکی می‌شود و اغلب همراه با ترشح چرکی است ـ عفونت قارچی می‌داند و می‌افزاید: این مشکل بیشتر در خانم‌های خانه‌دار و افرادی که دائم با آب و شوینده‌ها سروکار دارند، دیده می‌شود و اگر التهاب، ورم و چرک شدید باشد، باید قبل از این‌که به ریشه ناخن صدمه وارد شود، چرک با سرنگ یا شکاف‌دادن، تخلیه و بلافاصله درمان خوراکی و موضعی آنتی‌بیوتیک‌ها و ضدقارچ‌‌ها شروع شود.
وقتی ناخن رنگین می‌شود
رنگینشدن ناخن، اغلب دلایل خارجی دارد و بندرت به دلیل بروز بیماریهای داخلی اتفاق می‌افتد. این متخصص پوست با بیان این مطلب میگوید: زرد شدن ناخنها می‌تواند به علت مانیکور مداوم یا رسوب نیکوتین در سیگاری‌ها باشد.
مصرف بعضی داروها و کار با نقره، برخی بیماریهای داخلی و بیماری ویلسون هم از علت‌های دیگر رنگینشدن ناخنها هستند. به گفته او، باکتری‌ها مانند پسودومونا باعث سبز شدن ناخنها می‌شوند که بتدریج رنگ آنها را مایل به سیاه می‌کنند.